Doğaçlama Konuşma Bütüncesı Temelli Sözlü Dil Araştırması (Bütünce ve Söylem Dilbilimi)

Uras Yılmaz A.

International Social and Education Sciences Studies Congress, Balıkesir, Türkiye, 11 - 14 Temmuz 2019, ss.239

  • Yayın Türü: Bildiri / Özet Bildiri
  • Basıldığı Şehir: Balıkesir
  • Basıldığı Ülke: Türkiye
  • Sayfa Sayıları: ss.239
  • İstanbul Üniversitesi Adresli: Evet

Özet

Dilbilimi penceresinden bakıldığında, çok farklı sözlü dil türlerinin varlığı bilinen bir gerçektir. Burada söz konusu olan doğaçlama sözlü dil hiç kuĢku yok ki (tüm dillerde) araĢtırma alanı en zor olanlardan biridir. Zira doğal konuĢma dili, toplumda insanın günlük hayatını, konuĢan bireyin duygu ve düĢüncelerini olabildiğince yansıtır. ĠletiĢimsel iĢlevinin yanı sıra, sözlü dil toplumun yaĢayan kültürünü betimleme görevinin de üstlenir. Bu nedenledir ki, betimleyici ve devingen yapısı en önemli özelliğidir. Dilbilimcilerin ortak noktada buluĢtukları bir diğer özelliği de genel olarak her dil düzleminde var olan çeĢitli dilsel olgu ve olayların aydınlığa kavuĢturulmasında üstlendiği önemli iĢlevdir. Bütünce dilbilimi çerçevesine giren bu çalıĢmada, sözlü dil araĢtırmalarında “bütünce” (corpus) oluĢturmanın önemi izah edilmeye çalıĢılacaktır. Bir sözlü bütünce nasıl oluĢturulur? Özellikleri ve iĢlevleri nelerdir? Bütünce temelli sözlü dil araĢtırması nasıl yapılır? AraĢtırmanın temel hedefi bu soruları mümkün olduğunca aydınlatmaya çalıĢmaktır. Diğer yandan, doğal geliĢen bir sözlü etkileĢim en az iki konuĢucunun aktif bir Ģekilde karĢılıklı konuĢmasıyla meydana gelir. Bu anlamda, konuĢucu ve muhatabın sözlü etkileĢiminde, söylemin akıĢını etkileyen söz ve sözcükler belirlenecek, sınıflandırılacak ve “sözce” (ing. utterance / fr. énoncé) adı verilen sözdizimsel yapının konuĢma Türkçesindeki oluĢumu betimlenmeye çalıĢılacaktır. Bu çalıĢmada daha ziyade çağdaĢ Fransız Dilbiliminde kullanılan sözceleme kuramı ve söylem çözümleme yöntemi temel alınacaktır (Culioli, Benveniste, Maingueneau, vs). Günümüzde Sözlü Dil çalıĢmalarının belirgin eksikliği göz önüne alındığında, özellikle kuramsal ve yöntemsel çerçevesinin çizildiği bu gibi dilsel araĢtırmalar, Bütünce Dilbilimi, Söylem ve Sözceleme Dilbilimi kapsamına giren Türkçenin doğal sözlü dil düzlemindeki araĢtırma alanına katkı sunabilecektir.