Akademik Veri Yönetim Sistemi
Saz ve Söz İnternet Dergisi, sa.7, ss.1-19, 2009 (Hakemsiz Dergi)
“... Pes, siyagat-ı musıki, hazret-i Adem’(salevatullahi ala nebiyyina ve aleyh)den beru vardur.”
Böyle bahsediyor, 1796 yılında kaleme aldıgˆı Tedkik u Tahkik’te, “müzik kuyumculugˆu”ndan Abdülbaki Nasır Dede.
Neyzen-s¸eyh, sonraki bir pasajda, süsleyici perdeleri anlatırken, “kuyumculuk ustaları”na temas ediyor:
“... [Müzeyyin-i] gayr-ı lazım 1 bazı telifde iktiza sebebi ile ilave olunan perdedir. O dahi iki nevidir. Biri karib-i lazım 2 , biri baid-i lazım 3 ... Ve baid-i lazım telifde istimali hafi rütbesinde olan perdelerdir. Hüseyni’de acem perdesi ve Saba’da neva perdesi ve Nihavend ve Suz-i Dilara’da segah perdesi istimali gibi. Zira, bunlarda mezkuratın istimali ahyanen akall-i kalil, belki seyirde sirkat rütbesindedir. Pes, kısm-ı evvel evvelen ve kısm-ı sani saniyen usul ile beraber zikr olunub, kısm-ı salisi beyana ihtiyacdan hali ve erbab-ı siyagatin iradesine mevkuf olub, gayr-ı mazbut oldugˆu-çün terk olundu 4.”
Özeti: “Lüzumdan uzak” olan üçüncü tür süsleyicilerin (baid-i lazım) hangi makamlarda hangi perdeler oldugˆuna dair örnekler verilmis¸, bu perdelerin, adı geçen örneklerde bas¸ka bir makamın seyrinden çalıntı gibi durmaları sebebiyle pek seyrek kullanıldıklarına dikkat çekilmis¸ ve seçim “kuyumculuk ustalarına” bırakılmıs¸.
Köklü müzik gelenegˆimizde, bas¸ka kültürlerin müziklerinde kolaydan kars¸ılıgˆı bulunmayan ince bir zevk ve sanatlı nagˆmelerin vücuda getirilmesinde hassas bir titizlik var ki, “makam kuyumculugˆu” bunu ne güzel ifade ediyor.
Müzigˆimizde, yüzü as¸kın makamın ihdas ve naks¸ına vesile olan, is¸te, bu “kuyumculuk”tur. Makam kuyumculugˆu, o denli mesai isteyen bir meslektir ki, Abdülbaki Nasır Dede, bazı bildik terkiplerin zaman içinde terkedilmesinin sebebi olarak, kuyumculuk zahmetinden kaçınılmasını göstermis¸tir!
“...Bazı terakib dahi, destres iken terkine sebep, canib-i siyagatten def-i külfetdir.”
Perdehaya ve makamata, bunları gelenekten intikal eden pek çok form içine usulüyle oturtacak derecede, vakıf olmak, hakikaten zorlu bir süreci is¸aret ediyor; ameliye (yorumculuk) alanında oldugˆu kadar, nazariye ve bestecilik alanında da ustalas¸mayı gerektiriyor. Makam kuyumculugˆu ancak böyle oluyor.