Fatih Devri Haritaları ve Ptolemaios

DİN VE COĞRAFYA SEMPOZYUMU II , 4./10. Asır Sonrası İslam Coğrafyacılığının Tarihsel Gelişimi, Çorum, Türkiye, 3 - 04 Ekim 2024, ss.99-101

Yayın Türü: Bildiri / Özet Bildiri
Basıldığı Şehir: Çorum
Basıldığı Ülke: Türkiye
Sayfa Sayıları: ss.99-101
İstanbul Üniversitesi Adresli: Evet

Özet

Fatih Sultan Mehmed (ö. 886/1481) dönemi co°rafya ve kartografya açısından Osmanlı tarihi içinde büyük önem taÎır. Fatih’in imparatorlu°un gelece°ine vizyoner bir bakıÎ açısıyla yaklaÎması ve devletin geniÎleme, imparatorluk titrine ulaÎma sürecinde co°rafyanın kapsadı°ı önemi benimsemesi, bu bilim alanlarında Osmanlı Devleti’nde yeni eserler verilmesini ve dıÎarıdan eserlerin aktarılmasını sa°lamıÎtır. Bu süreçte Fatih, özellikle antik dönemlerden Klaudios Ptolemaios’un eserlerini bizzat okumuÎ ve maiyetinde bulunan Georgios Amirutzes’ten bu eserlerin tercüme edilmesini istemiÎtir. Ptolemaios antik ça°lardan beri büyük önem taÎıyan, kartografya ve co°rafya alanında oluÎturmuÎ oldu°u orijinal adıyla Ge graphikḕ Hyphḗg sis veya genelde bilinen ismiyle Co°rafya eseri sebebiyle kartografya tarihinde çok mühim bir yerde durmaktadır. KeÎiflerde dahi kendisine ait haritaların kullanılması hatta 18. yüzyıla dek eserlerinin tercüme edilmesi ilginçtir. Osmanlı’da da bu haritaların incelenmiÎ olması de°erlendirilmesi ve üzerinde durulması gereken bir mevzudur. Fatih, bir yandan da özellikle Ðtalyan denizci ve sanatkârlardan harita isteklerinde bulunmuÎ, sipariÎler aracılı°ıyla gelen eserlerle Topkapı Sarayı Kütüphanesi zenginleÎmiÎtir. Bu geliÎmeler do°rultusunda Osmanlı Devleti kartografya için ilk adımlarını atmıÎtır. Maalesef bu döneme dair elimizde oldukça az bilgi bulunmaktadır. Aynı minvalde çalıÎmalar olsa dahi net bir biçimde bu alana giriÎ yapılmamıÎtır ve eserler topyekûn hâlde incelenmemiÎtir. Bildirinin temel amacı bu konuda elde edilen bilgilerle dönemin co°rafî anlayıÎı hakkında bir perspektif ortaya koymaktır.

Bildiride haritalar ve haklarındaki bulgular ele alınacaktır. Topkapı Sarayı’nda bulunan Ptolemaios nüshaları incelenerek, Osmanlı devrindeki etkisi tartıÎılacaktır. II. Mehmed devrinde yapılmıÎ olan muhtelif haritalar incelenecek, Ptolemaios’un bu devirdeki nüshaları ve önemi tartıÎılacaktır. Ptolemaios’un Osmanlı devrinde nasıl bir etki alanına sahip oldu°u, devrin haritalarının benzer nitelikleri ölçülerek de°erlendirilecek; Osmanlı haritacılı°ının gidiÎatı, co°rafî bilginin a°ırlı°ı anlaÎılmıÎ olacaktır.

Abstract

The period of Fatih Sultan Mehmed (ö. 886/1481) has great importance in terms of geography and cartography in Ottoman history. Fatih’s visionary approach to the future of the empire and his acceptance of the importance of geography in the process of the state’s expansion and attainment of the title of empire ensured that new works were produced in these fields of science in the Ottoman Empire and that works were transferred to the state from abroad. In this process, he personally read the works of Klaudios Ptolemaios from ancient ages and asked Georgios Amirutzes, who was in his entourage, to translate these works. Ptolemaios has a very important place in the history of cartography due to his work, originally named Ge graphikḕ Hyphḗg sis or generally known as Geography, which he created in the fields of cartography and geography, also has been of great importance since ancient times. It is interesting that his maps were used even in explorations and his works were translated until the 18th century. The fact that these maps were also examined in the Ottoman Empire is a subject that should be examined and emphasized. Fatih also requested maps, especially from Italian sailors and artists and the Topkapı Palace Library was enriched with the works received through orders. In line with these developments, the Ottoman State took its first steps towards cartography. Unfortunately, we have very little information about this period. Even if there are studies in the same vein, this field has not been clearly entered and the works have not been examined in their entirety. The main purpose of the paper is to present a perspective on the geographical understanding of the period with the information obtained on this subject.

In the report, maps and the findings about them will be examined. The Ptolemaic copies in Topkapı Palace will be examined and his influence on the Ottoman period will be discussed. Various maps made during the reign of Mehmed II will be examined, and the copies of Ptolemaios in this period and their importance will be discussed. The area that Ptolemaios occupied during the Ottoman period cartography, the similar characteristics of the maps of the period will be measured to understand the course of Ottoman cartography and the weight of geographical knowledge.