Gazi Akademik Bakış, vol.14, no.28, pp.147-177, 2021 (Peer-Reviewed Journal)
Taking advantage of the international developments, political crises and the situation of the Ottoman Empire prior
the World War I, Russia raised its demands for the revision of the status quo of the Turkish Straits. At the first stage,
the Russians were demanding that the Turkish Straits be opened to the warships of the states on the Black Sea coast.
But the British opposed the status quo of the Straits to be revised, taking into account their national interests and
possible changes in international relations in the future, even though they had been allies since 1907.
Birinci Dünya Savaşı öncesinde yaşanan uluslararası gelişmelerden, siyasi krizlerlerden ve Osmanlı Devleti’nin
içerisinde bulunduğu durumdan istifade eden Rusya, Türk Boğazlarının statükosunda revizyon gerçekleştirilmesine
yönelik taleplerini tartışmaya açtı. Ruslar ilk aşamada Boğazların Karadeniz’e kıyısı bulunan devletlerin savaş
gemilerine açılmasını talep ediyorlardı. Fakat İngilizler, 1907 yılından itibaren müttefik oldukları halde ulusal
menfaatlerini ve gelecekte uluslararası ilişkilerde yaşanabilecek değişiklikleri göz önünde bulundurarak Boğazların
statükosunda revizyona karşı çıkıyorlardı.
Bosna-Hersek Krizi sırasında Ruslar, Boğazların statükosunun revize edilmesine dair taleplerini gündeme getirdiklerinde İngilizler, müttefiklerinin taleplerini geri çekmesi için bir formül geliştirdiler. 14 Ekim 1908 tarihinde açıklanan bu formül Rus taleplerinin, bütün devletlerin aynı haklardan yararlanabilmeleri koşuluyla kabul edilmesini
esas alıyordu.
İngilizlerin karşı önerisini menfaatlerine aykırı bulan Ruslar, Bosna-Hersek Krizi ve Tablusgarp Savaşı sırasında sınırlı da olsa destek vaat ederek, taleplerinin Osmanlı Devleti tarafından onaylamasını ve hatta kendilerine
İstanbul’da bir ikmal istasyonu kurma ayrıcalığı tanınmasını istediler. Fakat Osmanlı devlet adamları, bu tekliflerin, Rusya’nın Boğazlar bölgesinde hegemonya kurma planının bir parçası olduğunu bilecek kadar siyasi tecübeye sahiptiler. Bu teklifleri bir tehdit gibi değerlendiren Osmanlı devlet adamları önce İngiltere’den destek istediler.
Rusya’nın müttefiki İngiltere tarafsız kalınca da Osmanlı Devleti’nin Almanya ile yürüttüğü temasları bir ittifak
antlaşması ile sonuçlandı.
Yayımlanmış İngiliz Arşiv belgelerinden istifade edilerek hazırlanan bu çalışma Rusya’nın, 1908-1914 yılları arasında Türk Boğazlarının statükosunun değiştirilmesine yönelik taleplerini, buna karşın İngiltere’nin tutumunu ve
perde arkasında yaşanan gelişmeleri resmi yazışmalar ekseninde incelemeyi amaçlamaktadır