Modern Oriental Studies, cilt.3, sa.2, ss.183-193, 2021 (Hakemli Dergi)
Terimler, belli bir konu
alanında özel anlama sahip olan sözcüklerdir.
Anlam bulanıklığını önleyen terimler, tek anlama sahip olup uzmanlık
alanındaki konuların düzenlenmesinde, bilginin biçimlendirilmesinde ve ona
ulaşılmasında yardımcı olan unsurlardır. XIX. yüzyıla kadar aynı kültürel
çerçevede gelişen Türk dillerinin bilimsel terminolojileri de bu döneme kadar
aynı gelişme evrelerinden geçmiştir. 1922 yılında Sovyetler Birliği’nin ve 1923
yılında Türkiye Cumhuriyeti’nin kurulmasıyla Türk dillerinin gelişimi farklı
yollardan gitmiş ve terimbilimin gelişme süreçleri de farklılaşmaya
başlamıştır. Bu çalışmada günümüzden XX. yüzyılın başlarına kadar olan süreçte
Türk dillerinde terim yapma konusunda hangi yolların takip edildiği ana
hatlarıyla değerlendirilecektir. Çalışmanın temel malzemesini beş Türk dilinin
(Azerbaycan Türkçesi, Kazakça, Tatarca, Türkiye Türkçesi, Özbekçe) dilbilim ve
fizik-matematik terimleri oluşturmaktadır. Adı geçen beş Türk dilindeki
terimlerin dil yapılarını incelemek amacıyla 4 temel terim yapma yolu
belirlenmiştir. Çalışmanın sonuç kısmında, bu terim yapma yollarının hangi
dilde ne kadar çok kullanıldığı, Türk dillerindeki terimlerin dil yapılarının
ortak ve ortak olmayan özellikleri gösterilmiştir.
Terminology is a specific part of lexicology. They prevent ambiguity and help in organizing and preserving the knowledge. Till the 19th century the Turkic languages were developing in the same cultural environment, so their terminology also went through the same development stages. With the establishment of the Soviet Union in 1922 and the Republic of Turkey in 1923, the development of terminology in the Turkic languages continued in different directions since the languages were involved in different language politics and language planning processes. This article focuses on the ways of creating terminology in the Turkic languages since the beginning of the 20th century to the present day. The basic material of this research is linguistic and physics-mathematics terminology of five Turkic languages (Azerbaijani, Kazakh, Tatar, Turkish, Uzbek). In order to analyze the linguistic structures of terminology in the Turkic languages, four main ways of creating terminology were identified. The results provide the information on how often each of the ways of terms formation is used in every language and examines common and distinctive linguistic features of scientific terminology in five Turkic languages.