İslam Hukukunda Vakıf Akdinin Bağlayıcılığ


Creative Commons License

FURAT A. H.

İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İLAHİYAT FAKÜLTESİ DERGİSİ, sa.27, ss.61-84, 2012 (Hakemli Dergi)

Özet

İslam Medeniyetinin en önemli müesseselerinden birisi olan vakıf ile ilgili İslam tarihinin ilk dönemlerinden itibaren tartışmalar yapılmıştır. Bu tartışmalar arasında, vakıf muâmelesinin teferruatıyla ilgili meseleler olduğu gibi aslına müteallik meseleler de vardır. Asla müteallik en önemli mesele, vakfın o zaman kullanılan ifadesi ile habs/hubs/sadaka’nın bağlayıcı (lâzım) olup olmadığıdır. Bu tartışmayı başlatan kişinin, Hz. Peygamber’den rivâyet ettiği hadislere dayanarak, Kûfe’de uzun süre kadılık yapan Şurayh b. el-Hâris (ölm. 78/697) olduğu anlaşılmaktadır. Tartışma, Ebû Hanîfe’nin vakfın lâzım/bağlayıcı olmadığı şeklindeki fetvâsıyla farklı bir boyut kazanmıştır. Keyfyet, vakfedenin veya vârislerinin vakıftan rücû‘ etmelerini gündeme getirmiştir. Bu da müessesenin devamı için önemli bir problem oluşturmaya başlamıştır. Ebû Yusuf ve İmam Muhammed’in vakfın lüzumuna ilişkin fetvâları olsa da, Ebû Hanîfe’nin fetvâsı sebebiyle tartışma yüzyıllarca gündemde kalmış, en sonunda Osmanlı zamanında vakfyelere rücû‘ rüknünün eklenmesiyle problem vakıf akdinin başlangıcında çözülmeye çalışılmıştır. Anahtar Kelimeler: Vakıf, vakıftan rücû, İslam Hukuku Tarihi.

Binding of Waqf Treatment in Islamic Law

Waqf, is the one of the important surviving institutions in Islamic civilisation, was also one of the most discussed issues from the early ages of Hijra. Even though the discussion on Waqf were occasionally related to details of Waqf treatment, discussion on the essence of Waqf treatment also persisted for a long term. Presumably, the opener of the discussion was Shurayh 62 İstanbul Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 2012, 27, 61-84 (d. 78/697) the noted Qadi of Kufa with some narrations from Prophet Muhammad. The discussion had another dimension with Ebû Hanifa’s fatwa “waqf is not lazim (binding)”. With this fatwa, the cases on revoking of waqfs by founder and his successors started to come up. This situation revealed substantial problems for the continuation of this institution. Though Abu Yusuf and Imam Muhammad gave some fatwas to solve this problems, this issue was on the agenda for the centuries in the Islamic World, at last, in the Ottoman Period, it was aimed to be solved by adding to waqfyas “part of revoking”.

Keywords: Waqf, revoking of waqf, History of Islamic Law