Akademik Veri Yönetim Sistemi
darulfunun ilahiyat, cilt.30, ss.205-212, 2019 (Hakemli Dergi)
Yaygın kanaate göre hicrî 110 yılında Bacırvan’da doğan Ebû Ubeyde Ma‘mer b. Müsennâ, Kureyşin Teym kabilesine mensup azatlı bir köledir. Neredeyse bir asır hayat sürmüş ve hicrî 209 yılında vefat etmiş olan Ebu Ubeyde, Kur’an’ın anlaşılması noktasında asıl kaynağın, bozulmamış Arap dili olduğunu vurgulamış ve bu minvalde filolojik tefsir olarak tavsif edilebilecek ilk eseri, Mecazü’l-Kur’an’ı kaleme almıştır. Helmut Ritter’ın danışmanlığında Fuat Sezgin’in doktora tezi olarak tahkik ettiği Mecazü’l-Kur’an’ın üslübuna bakıldığında onun bir Kur’an tefsiri olmaktan çok Kur’an sözlüğü olduğu söylenebilir. Ebu Ubeyde’nin eserini hangi vesile ile yazdığına dair anlattıkları Mecâzü’l-Kur’ân’ın tefsir ilmi ve literatüründeki yeri ile ilgili merak uyandırmaktadır. Tebliğimizde, hicri ilk V. asra ait olup günümüze kadar ulaşan ve halen çalışılmayı, gün yüzüne çıkmayı bekleyen “tefsir” yazmalarına dikkat çekilecek; sonrasında ise erken dönemde yaşamış Ebu Ubeyde’nin Mecâzü’l-Kur’ân’ı tahlil edilerek, müellifin tefsir yöntemi tartışılacak; bu eserin modern dönemde hayli gündemde olan anlama metotlarına ne derece kaynaklık ettiği saptanacaktır. Böylece Helmut Ritter’in Fuat Sezgin’e neden bu tezi önerdiğinin arkasındaki temel saikler tespit edilmeye çalışılacaktır.