Akademik Veri Yönetim Sistemi
15th European Congress of Psychology (ECP), Amsterdam, Hollanda, 11 Temmuz - 14 Ekim 2017, ss.1
Güneşten Korunma Davranışlarını ve UV Işınlarına Maruz Kalmayı İçeren Müdahalelerin Derlenmesi
Amaç: Cilt kanseri tüm dünyada gittikçe artmakta ve tanı alanların dörtte üçünde hastalığın olumsuz etkileri güneşten korunma yöntemleriyle azalmaktadır. Dünya Sağlık Örgütü (2010), kasıtlı/keyfi (recreasional) olarak UV ışınlarına maruz kalma davranışlarını (güneşlenme, güneşte yatma vs.), cilt kanserine sebep olan tüm melanom türlerinin birincil sebebi olarak göstermektedir. Konunun hassasiyeti sebebiyle UV ışınlarına maruz kalmayı azaltmaya ve güneşten korunma yöntemlerini arttırmaya dönük yapılan müdahaleler artmıştır. Bu çalışmanın amacı, güneşten korunma yöntemlerini arttırmaya ve UV ışınlarına maruz kalmayı azaltmaya dönük yapılan müdahaleleri derlemektir. Yöntem: Bu amaçla EbscoHost, PsyArticles, Medline, Science Direct ve Ulakbim veritabanlarından tarama yapılmıştır. Tarama yapılırken “sun protection” ve “intervention” anahtar kelimeleri kullanılmıştır. Bu aşamada tam metnine ulaşılabilen 417 makale bulunmuştur. İçleme kriterlerini karşılamayan çalışmalar çıkarıldıktan sonra son aşamada 25 çalışma detaylı şekilde analiz edilmiştir. Bulgular: Bu reviewda ele alınan 25 çalışmanın çoğunluğu kurama dayalı müdahalelerden, 9 çalışma ise kuram temelli olmayan müdahalelerden oluşmaktadır. Kuram temelli müdahalelerin çoğunluğu Theory of Planned Behavior (TPB) modeline dayanmaktadır. Çalışmalarda güneş gözlüğü, şapka takmak, güneşten koruyucu kıyafetler giymek, en az 15 faktörlü güneş kremi kullanmak gibi güneşten korunma; güneşlenmeyi durdurmak, güneşten kaçınmak ve 10.00-15.00 saatlerinde (güneşin en dik olduğu saatlerde) gölgede durmak gibi UV ışınlarına maruz kalmayı azaltma davranışları sonuç değişkenler olarak seçilmiştir. Çalışmalar çocuklar ve ebeveynleri, ergenler, outdoor çalışanları gibi farklı grupları içeren örneklemlerden oluşmaktadır. Okullar, plajlar, oteller, postal station gibi farklı settinglerde yapılan müdahalelerde katılımcıların çoğunluğu kadınlardan oluşmaktadır. Sun Protection Behaviour Scale (SPBS) en sık kullanılan ölçüm aracıdır. Az sayıda çalışmada uzman tarafından deri incelemesi, ofislere yapılan ziyaret bilgisi, dermaskoptremeter ve spektrofometre ile cilt rengine bakma gibi nesnel ölçüm araçları kullanılmaktadır. Sonuçlar, kurama dayalı olan, kişiye özgü müdahalelerin etkisinin fazla olduğuna işaret etmektedir. Kuram temelli olmayan müdahalelerin etkisi düşük düzeyde kalmaktadır. Cinsiyetin kontrol edilmemesi, çalışmaların alanlarının (setting) farklılaşması, ölçüm zamanları, follow up değerlendirmelerinin olmaması gibi yöntemler sorunlar olduğu da görülmektedir. Sonuç: Çalışmaların sonuçlarında özellikle kurama dayalı çalışmaların etki büyüklüğünün daha fazla olduğu görülmektedir. Bronzlaşma ve güzellikle ilgili normların yaygınlaşması ve medyanın etkisiyle güneşten korunma davranışları azalmakta ve bu durum özellikle ergenlik dönemi için riski arttırmaktadır. Konuyla ilgili kuram temelli, kişiye özgü, farklı bağlamlarda, uzun dönemli follow up değerlendirmesi olan, cilt rengindeki değişimleri, cilt kanserine yatkınlığı da ölçen randomize kontrollü (Randomized controlled trails) çalışmalara ihtiyaç vardır.
A Review of Interventiıons Including Sun Protection Behaviors and Exposure to UV
Objectives: Skin cancer has been increasing more and more all over the world and three-fourths of the ones who have been diagnosed can reduce the negative effects of the disease using sun protection methods. World Health Organization (2012) points out that recreational behaviors of exposure to ultraviolet radiation (UVR) (such as sunbathing, lying in the sun etc.) are the primary cause of melanoma which leads to skin cancer. Interventions performed for reducing the exposure to UVR and for increasing sun protection methods have increased due to the sensitivity of the subject. The purpose of this study is to review the interventions performed for reducing the exposure to UVR and for increasing sun protection methods.Method: For this purpose, a research has been made using the databases “EBSCOhost”, “PsyArticles”, “Medline”, “Science Direct” and “Ulakbim”. While researching, the keywords “sun protection” and “intervention” were used. At this phase, we were able to find 417 articles that enabled access to full text. After excluding the studies which didn’t meet inclusion criteria, 35 studies have been thoroughly analyzed at the final stage.Results: Most of the 35 studies that have been examined in this review consists of theory-based interventions, nine of them consists of non-theory-based interventions, though. Most of the theory-based interventions are based on Theory of Planned Behavior (TPB) Model. In these studies, behaviors to reduce the exposure to UVR such as putting on sunglasses, hat, and sun protective clothes, using at least factor 15 sunscreen, avoiding sunbathing, keeping in the shade between the hours of 10.00-15.00 (when the sun rays are most direct) are defined as outcome variables. The studies consist of samples that include different groups such as children and their parents or caregivers, teenagers, aquatic/pool staffes, outdoor employees, postal service letter carriers, beach patrons, relatives of patients with melanoma, kidney transplant recipients. In the interventions performed in settings such as schools, beaches, hotels, postal stations and web-based. The majority of the participants are women. Likert Scale is the most frequently used measurement instrument which was occured by researchers. In a small number of studies, objective measurement instruments such as skin examination by a specialist, information of visits paid to offices, examining skin color by dermaskoptremeter and spectrophotometerare used. The results indicate that theory-based tailored interventions have more impact. The effects of non-theory-based interventions remain at a low level. Methodological problems such as the inability to control gender, differentiation of research settings, measuring times, the absence of follow-up assessments are also observed. Conclusion: In the results of the studies, the magnitude of the impact of theory-based interventions seems to be higher. The spread of norms about tanning and beauty, and the effects of media have been reducing sun protection behaviors, therefore, this circumstance increases the risk in puberty. There is the need of theory-based, tailored, randomized controlled trials in different contexts which have long-term follow-up assessments and which measure the changes in skin color, also the susceptibility to skin cancer.