Güneydoğu Anadolu’da Çanak Çömleksiz Neolitik’te Bitki-İnsan İlişkisi: Sayburç ve Boncuklu Tarla

Creative Commons License

Balcı H.

İstanbul Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi, Arkeoloji Bölümü Arkeolojik Kazı ve Araştırmalar Toplantısı – 20, İstanbul, Türkiye, 30 - 31 Mayıs 2023, ss.9

  • Yayın Türü: Bildiri / Özet Bildiri
  • Basıldığı Şehir: İstanbul
  • Basıldığı Ülke: Türkiye
  • Sayfa Sayıları: ss.9
  • İstanbul Üniversitesi Adresli: Evet

Özet

Bitkilerin kültüre alınma sürecinde Güneydoğu Anadolu’daki Erken Neolitik Yerleşimlerin etkin bir yeri olduğu bilinmesine karşın, bölgedeki arkeobotanik çalışmalar ancak son yıllarda artmaya başlamıştır. Bu sunumda Erken Çanak-Çömleksiz Neolitik B (EPPNB)’ye tarihlenen Sayburç (Şanlıurfa) ve Çanak-Çömleksiz Neolitik A-B (PPNA-PPNB) dönemlerine tarihlenen Boncuklu Tarla (Mardin) yerleşmelerinde yürütülen arkeobotanik çalışmaların ön sonuçları değerlendirilmektedir. Sayburç yerleşmesinde toplam 13 arkeobotanik örnek (325 litre) flotasyon/yüzdürme sistemiyle hafif ve ağır malzeme ayırılacak şekilde suda yüzdürülmüş ve örnekler üzerinde ilk incelemeler yapılmıştır. Bu örneklerin büyük bir bölümü, yerleşmenin güney kesiminde (26S) konut alanında bulunan yuvarlak-dörtgen planlı bir yapıdan (BB Yapısı) gelmektedir. Bu alandan alınan arkeobotanik örneklerin bir kısmında yapılan ilk incelemelerde, yabani siyez, parçalanmış siyez/gernik tane ve rakis kalıntıları, mercimek, bezelye gibi tahıl ve baklagil kalıntıları tespit edilmiştir. Bunun yanında menengiç, badem ve erik/badem kabuk kalıntıları öne çıkmaktadır. Papatyagiller, Kazayağıgiller, Hodangiller’den Taşkesen, Buğdaygiller ve Madımakgiller tespit edilmiş diğer yabani bitki ailesi/cins/türlerdir. Mardin Dargeçit İlçesi’nde yer alan ve PPNA-B dönemlerine tarihlenen Boncuklu Tarla’da yürütülen çalışmalarda ağırlıklı PPNA dönemine tarihli tabakalardan toplam 42 örnek (149 litre), arkeobotanik örneği çalışılmıştır. Boncuklu Tarla bitki yelpazesi açısından Sayburç ile oldukça benzerlik göstermektedir. Buluntu grubunda ağırlıklı olarak parçalanmış tahıl, baklagillerden mercimek, bezelye ve karaburçak, kabuklu yemişlerden menengiç, badem ve çitlembik öne çıkan bitki kalıntılarıdır. Boncuklu Tarla’nın Epipaleolitik döneme kadar inen tabakalarının olması ve evcilleştirme sürecinin yaşandığı PPNA ve PPNB dönemlerine tarihlenen tabakalarının olması, Sayburç’ta çağdaş bir dönemi farklı bir doğal çevre ortamında izliyor olabilmemiz, bölgede bitkilerin kültüre alınmasının yanı sıra, insan ve bitki ilişkisini anlamamıza katkı sağlayacak ve ilerleyen süreçte bölgedeki diğer çağdaş yerleşmelerle birlikte karşılaştırmalı bir bilgi ortaya koyabilecektir.