Aile Hekimliği Hizmetleri Değerlendirme Kriterleri: Eyüpsultan İlçe Sağlık Müdürlüğü Modeli


ATAK M., Halaç Ş., ÇAVDAR S., Saylık A.

3.Uluslararası 21.Ulusal Halk Sağlığı Kongresi, Antalya, Turkey, 26 - 30 November 2019

  • Publication Type: Conference Paper / Summary Text
  • City: Antalya
  • Country: Turkey
  • Istanbul University Affiliated: No

Abstract

GiriĢ ve Amaç: Birinci basamak sağlık hizmetlerinin merkezinde yer alan aile hekimliği

hizmetlerini değerlendirme kriterlerinin sürekli olarak geliĢtirilmesi gerekmektedir. Mevcut

kriterlere ek olarak, saha gereksinimleri göz önünde bulundurularak sistemin verimsiz

yönlerinin tespitine imkan veren, aile hekimliği birimlerinin standart ve nesnel olarak

değerlendirilmesini sağlayacak kriterlere ihtiyaç vardır. Bu araĢtırmada, Ġstanbul'da bir

ilçedeki Aile Sağlığı Merkezleri(ASM)‘nde görev yapmakta olan aile hekimleri ve yardımcı

sağlık çalıĢanlarının performanslarının değerlendirilmesi için bir model geliĢtirilmesi ve ilk

analizlerinin sunulması amaçlanmıĢtır.

Gereç ve Yöntem: Metodolojik tipteki bu araĢtırma, 2018 yılında Eyüpsultan Ġlçe Sağlık

Müdürlüğü tarafından yürütüldü. AraĢtırma 4 aĢamadan oluĢmaktadır:1-Mevcut kriterlerin

tespiti ve yeni kriterlerin belirlenmesi;2-Ġlçe Sağlık Aile Hekimliği Değerlendirme Modelinin

oluĢturulması;3-Belirlenen kriterlere göre verilerin toplanması(Sistem verileri+Saha

ziyaretleri);4-Verilerin analizi ve raporlanması. Öncelikle yönetmelikler ve rehber

dökümanlara göre kullanılmakta olan 8 kriter belirlendi; bunlar modele 4 kriter olarak

aktarıldı. Sonrasında, yönetmelikler, Performans Gösterge Kartları, uzman görüĢleri ve

literatür taraması neticesinde 16 kriter oluĢturuldu. Aile hekimliği birimlerinde sunulan

hizmetin etkinliğini çok yönlü olarak değerlendiren faktörler göz önünde bulunduruldu.

Toplam 20 kriterlerin minimum,maksimum,ortalama,mod,medyan değerleri kullanılarak 4

yeterlilik düzeyi(çok düĢük-düĢük-yeterli-çok iyi) belirlendi. Düzey belirleme 1 yıllık sağlık

hizmet kayıtları ve saha ziyareti tespitleri derlenerek yapıldı. GeliĢtirilen model ilçedeki Aile

Hekimliği Birimleri(AHB)‘nde uygulandı. Ġlçedeki tüm AHB‘lerin(n=94) değerlendirilmesi

hedeflendi ve tamamına ulaĢıldı. Kriterler eĢit ağırlıkta olacak Ģekilde her AHB için bir puan

hesaplandı; ilçe içerisinde bir baĢarı sıralaması oluĢturuldu. İlçe sağlık yönetimi hizmetlerinin

bir parçası olan bu araştırmanın etik gereklilikleri kurum izni alınarak yerine


getirildi. Veriler SPSS ile analiz edildi. Tanımlayıcı istatistikler sayı,yüzde,ortalama±SS,min-

maks değer olarak verildi.


Bulgular: Ġlçedeki 94 AHB‘nin geliĢtirilen modele göre aldıkları puanlar değerlendirildi. 0-

600 puan aralığında, hesaplanan en yüksek puan 520, en düĢük puan 180 iken ilçedeki

AHB‘lerin ortalama puanı 368±57(medyan:370)‘ydi. >500 puanda 1(%1,1), 401-500 puanda

22(%23,4), 301-400 puanda 57(%60,6), 201-300 puanda 12(%13,8), 101-200 puanda 1(%1,1)

AHB vardı. Yüksek puanlı(90.p;440 puan üzeri) 6(%6,4); düĢük puanlı(10.p;295 puan altı)

9(%9,6) AHB vardı. Ġlçede AHB‘lerin çoğunluğunun ―çok düĢük‖ yeterlilik düzeyinde

olduğu kriterler: servikal tarama oranları(%98,9), Gaitada Gizli Kan(GGK) tarama oranları(%90,4), otizm tarama oranları(%71,3) ve gebe eğitimlerine katılım

sayısı(%88,3)‘ydı.

Sonuç ve Öneriler: Mevcut kriterlerin aile hekimliği hizmetlerinin birim bazlı verimliliğini

değerlendirmekte yetersiz kalması ihtiyacından doğarak geliĢtirilen Eyüpsultan aile hekimliği

hizmetleri değerlendirme modeli, ilçede görev yapmakta olan AHB‘lerin hizmetlerinin

karĢılaĢtırılmasında yerel Ģartları dikkate alan, objektif ve pratik bir gösterge oluĢturmaktadır.

Performans ölçütlerine ve gösterge kartlarına girmese de hizmetin kalitesini gösteren diğer

kriterleri dahil eden bu model ile mevcut uygulamalar karĢılaĢtırılarak analiz edilmelidir.

Anahtar Kelimeler: Aile hekimliği, performans, hizmet kalitesi, değerlendirme kriterleri,

birinci basamak.