Akademik Veri Yönetim Sistemi
3.Uluslararası 21.Ulusal Halk Sağlığı Kongresi, Antalya, Türkiye, 26 - 30 Kasım 2019
GiriĢ ve Amaç: Birinci basamak sağlık hizmetlerinin merkezinde yer alan aile hekimliği
hizmetlerini değerlendirme kriterlerinin sürekli olarak geliĢtirilmesi gerekmektedir. Mevcut
kriterlere ek olarak, saha gereksinimleri göz önünde bulundurularak sistemin verimsiz
yönlerinin tespitine imkan veren, aile hekimliği birimlerinin standart ve nesnel olarak
değerlendirilmesini sağlayacak kriterlere ihtiyaç vardır. Bu araĢtırmada, Ġstanbul'da bir
ilçedeki Aile Sağlığı Merkezleri(ASM)‘nde görev yapmakta olan aile hekimleri ve yardımcı
sağlık çalıĢanlarının performanslarının değerlendirilmesi için bir model geliĢtirilmesi ve ilk
analizlerinin sunulması amaçlanmıĢtır.
Gereç ve Yöntem: Metodolojik tipteki bu araĢtırma, 2018 yılında Eyüpsultan Ġlçe Sağlık
Müdürlüğü tarafından yürütüldü. AraĢtırma 4 aĢamadan oluĢmaktadır:1-Mevcut kriterlerin
tespiti ve yeni kriterlerin belirlenmesi;2-Ġlçe Sağlık Aile Hekimliği Değerlendirme Modelinin
oluĢturulması;3-Belirlenen kriterlere göre verilerin toplanması(Sistem verileri+Saha
ziyaretleri);4-Verilerin analizi ve raporlanması. Öncelikle yönetmelikler ve rehber
dökümanlara göre kullanılmakta olan 8 kriter belirlendi; bunlar modele 4 kriter olarak
aktarıldı. Sonrasında, yönetmelikler, Performans Gösterge Kartları, uzman görüĢleri ve
literatür taraması neticesinde 16 kriter oluĢturuldu. Aile hekimliği birimlerinde sunulan
hizmetin etkinliğini çok yönlü olarak değerlendiren faktörler göz önünde bulunduruldu.
Toplam 20 kriterlerin minimum,maksimum,ortalama,mod,medyan değerleri kullanılarak 4
yeterlilik düzeyi(çok düĢük-düĢük-yeterli-çok iyi) belirlendi. Düzey belirleme 1 yıllık sağlık
hizmet kayıtları ve saha ziyareti tespitleri derlenerek yapıldı. GeliĢtirilen model ilçedeki Aile
Hekimliği Birimleri(AHB)‘nde uygulandı. Ġlçedeki tüm AHB‘lerin(n=94) değerlendirilmesi
hedeflendi ve tamamına ulaĢıldı. Kriterler eĢit ağırlıkta olacak Ģekilde her AHB için bir puan
hesaplandı; ilçe içerisinde bir baĢarı sıralaması oluĢturuldu. İlçe sağlık yönetimi hizmetlerinin
bir parçası olan bu araştırmanın etik gereklilikleri kurum izni alınarak yerine
getirildi. Veriler SPSS ile analiz edildi. Tanımlayıcı istatistikler sayı,yüzde,ortalama±SS,min-
maks değer olarak verildi.
Bulgular: Ġlçedeki 94 AHB‘nin geliĢtirilen modele göre aldıkları puanlar değerlendirildi. 0-
600 puan aralığında, hesaplanan en yüksek puan 520, en düĢük puan 180 iken ilçedeki
AHB‘lerin ortalama puanı 368±57(medyan:370)‘ydi. >500 puanda 1(%1,1), 401-500 puanda
22(%23,4), 301-400 puanda 57(%60,6), 201-300 puanda 12(%13,8), 101-200 puanda 1(%1,1)
AHB vardı. Yüksek puanlı(90.p;440 puan üzeri) 6(%6,4); düĢük puanlı(10.p;295 puan altı)
9(%9,6) AHB vardı. Ġlçede AHB‘lerin çoğunluğunun ―çok düĢük‖ yeterlilik düzeyinde
olduğu kriterler: servikal tarama oranları(%98,9), Gaitada Gizli Kan(GGK) tarama oranları(%90,4), otizm tarama oranları(%71,3) ve gebe eğitimlerine katılım
sayısı(%88,3)‘ydı.
Sonuç ve Öneriler: Mevcut kriterlerin aile hekimliği hizmetlerinin birim bazlı verimliliğini
değerlendirmekte yetersiz kalması ihtiyacından doğarak geliĢtirilen Eyüpsultan aile hekimliği
hizmetleri değerlendirme modeli, ilçede görev yapmakta olan AHB‘lerin hizmetlerinin
karĢılaĢtırılmasında yerel Ģartları dikkate alan, objektif ve pratik bir gösterge oluĢturmaktadır.
Performans ölçütlerine ve gösterge kartlarına girmese de hizmetin kalitesini gösteren diğer
kriterleri dahil eden bu model ile mevcut uygulamalar karĢılaĢtırılarak analiz edilmelidir.
Anahtar Kelimeler: Aile hekimliği, performans, hizmet kalitesi, değerlendirme kriterleri,
birinci basamak.