UYGUR ŞAİR MEMTİLİ TEVFİK EFENDİ’NİN ÖĞRETİLERİ ÜZERİNE


KAŞGARLI R.

Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, cilt.9, sa.42, ss.229-246, 2016 (Hakemli Dergi)

  • Yayın Türü: Makale / Tam Makale
  • Cilt numarası: 9 Sayı: 42
  • Basım Tarihi: 2016
  • Dergi Adı: Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi
  • Derginin Tarandığı İndeksler: Other Indexes
  • Sayfa Sayıları: ss.229-246
  • İstanbul Üniversitesi Adresli: Evet

Özet

Memtili Tevfik Efendi (1901-1937), çağdaş Uygur edebiyatında önemli şahsiyetlerden biridir. Ayrıca eğitimci kimliğiyle çağdaş Uygur millî eğitim tarihinde derin izler bırakmıştır. Son zamanlarda şairin öğrencilerinden Mehmet Salih Artuş'un not defterine ulaşma imkânımız oldu. Bu not defterindeki şiirler, şairin 1930'lu yıllarda Atuş'ta halkın desteğiyle açtığı yeni usul okullarda öğrencilerine öğrettiği şarkılardan oluşmaktadır. İçerik olarak Çin sınırları içinde yayımlanma gibi bir durumda kalmadığı için, şair nasıl öğretmişse o şekilde saklanılmış, herhangi bir değişikliğe uğramamıştır. Çalışmamızda şairin öğretileri ile ilgili bazı notlar yer aldı, öğretilerin yazılış özellikleri incelendi ve tıpkıbasımı okuyucularla paylaşıldı. Çünkü öğretiler; şairin dünya görüşünü, eğitim metodunu, halkı uyandırma, bilgilendirme yönündeki çalışmalarını ve mücadelesini, çalışmalarında yer alan Türkiye aydınlarının ve Türkiye Türkçesinin etkilerini yansıtmakla beraber, Yeni Uygurcanın Çağatay Uygurcasından gelişerek yeni şekillenmeye başladığı 1930’lardaki alfabeyi yansıtmaktadır. XX. Yüz yılda Yeni Uygurcanın alfabesinin birkaç defa değiştirildiği göz önüne alınırsa öğretiler, Kültür Devrimi’ne kadar basılan kaynaklardan yararlanmak isteyenlere okuma konusunda bir ışık tutabilir. Kısacası öğretiler, dil bilgisi araştırmaları için kaynak olmanın yanı sıra toplum bilimi için de kaynak niteliği taşımaktadır

Memtili Tewfik Ependi (1901-1937), who is among the literary figures with important works of the modern Uyghur literature, has left a lasting impression on the Uyghur national education history with his academician identity. Recently, we had the opportunity to access to the notebook of Mehmet Salih Artış, who is among the students of the poet. The poems in this notebook are composed of the songs that he taught to his students in the innovative schools opened with the support of the public in Atuş in 1930s. As it was not possible to publish the notebook within the boundaries of China due to its content, the notebook was kept as taught by the poet without undergoing any modifications. We had certain notes on the discipline of the poet in our study. Furthermore, the wording samples of the disciplines were reviewed and the duplicate was shared with the readers as the disciplines both reflect his world view, his teaching method, his studies on and struggle for awakening and informing the public, the Turkish intellectuals contributing to the studies and Turkish of Turkey and reflect the alphabet of 1930s when the New Uyghur was developed from Chagatai Uyghur and was newly shaped. Considering that the alphabet of New Uyghur underwent a change in 20th Century for a few times, the disciplines may enlighten those who wish to utilize the sources published until the Cultural Revolution in terms of reading. In brief, besides being a source for linguistic studies, the disciplines also have the quality for sociology.