Research Information System
in: İLETİŞİM VE HUKUK (DÖNÜŞEN TOPLUM - DÖNÜŞEN HUKUK IV), Yasemin IŞIKTAÇ, Editor, Sümer Kitabevi, İstanbul, pp.27-75, 2021
Çok sayıda çalışması bulunan Habermas’ın olgunluk çalışması İletişimsel Eylem Kuramı’dır (The Theory of Communicative Action I/1981, II/1984). J. L. Austin’in Söz Edimleri Kuramına dayalı dil felsefesinden yola çıkan Habermas dil ve öznelerarası iletişim temelinde Parsons’un “uyum”, “bütünleşme” ve “hedefe ulaşma” kavramlarını da içeren, Weber’in araçsal rasyonelliğinin karşısına iletişimsel rasyonelliği çıkartan modern bir toplum kuramı oluşturur. Habermas, kamusal alanda politik irade oluşturmada öne çıkan iletişim, müzakere, uzlaşma, dil kullanımı, rasyonalite gibi kavramları İletişimsel Eylem Kuramı’nda ele alır. Eylem ve rasyonalite çeşitleri bağlamında toplumu iki alan şeklinde tanımlar. Stratejik eylem ve araçsal rasyonalitenin hâkim olduğu alan sistemdir. İletişimsel eylem ve iletişimsel rasyonalitenin belirleyici olduğu alanda ise yaşam dünyasıdır.
İletişimsel eylem
kuramının diğer boyutu hem modernitenin, hem de insanlığın değerlerini korumaya
çalışan, diğer yandan da kendi kaderini tayin hakkını insanların bir yasa
koyucuya değil, kendi ellerine almasının yolunu açan bir yaklaşım olmasıdır.
Kuramın bu kısmı kapitalist sistemi aşmayan çözüm öneriyor gibi görünmekle
birlikte bunun ötesine de geçen potansiyellere sahiptir ve kuramı ele alış
biçiminize göre olanaklar sunmaktadır. Bu yüzden her şeyimizin internet ve
bilgisayar olduğu ve onun üzerinden dünyayla iletişim kurduğumuz koşullarda
Habermas’ın ileri sürdüğü olanakları ve olasılıkları tekrar ele almak gerekir.