Osmanlı Maârifi'nde Mûsikî

Özden, Erhan

Osmanlı Maârifi'nde Mûsikî

Atıf İçin Kopyala

Özden E.

Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara, 2020

Yayın Türü: Kitap / Araştırma Kitabı
Basım Tarihi: 2020
Yayınevi: Türk Tarih Kurumu Yayınları
Basıldığı Şehir: Ankara
İstanbul Üniversitesi Adresli: Evet

Özet

Günümüz müzik tarihi araştırmaları genellikle bestekâr biyog- rafileri, edvarlar ve güfte mecmualarına yönelik olarak kaleme alın- maktadır. Meşkle ilgili yazılmış bazı makale ve kitapları saymazsak “Osmanlı’da Mûsikî Eğitimi” yeterince aydınlatılmış bir konu değildir. Tanzimat’tan sonra kurumlaşmaya başlayan Maârif teşkilatı içerisinde varlığını ancak yirminci yüzyıl sonlarına doğru gördüğümüz “gına” ya da “mûsikî” dersleri pedagojik açıdan çok fazla incelenmemiştir.

Bu çalışmanın amacı Osmanlı maârif teşkilatının mûsikî politi- kasını incelemek ve altı asır boyunca devam eden mûsikî eğitiminin özetini sunmaktır. Tanzimat’ın ilanından sonra müfredata girmeye başlayan modern eğitim anlayışı mûsikî derslerine eskisinden daha çok önem vermektedir. Bu döneme ait ulaşabildiğimiz arşiv belge- leri dönemin mûsikî eğitimi hakkında önemli bilgiler vermektedir. Bu bilgiler ışığında imtihan, ders programları, tedrisat cetvelleri, muallim atama ve maaşları ve mûsikî araç-gereçleriyle ilgili elimizdeki belgelerden yola çıkarak Osmanlı Maârifi’nde mûsikînin serüvenini aktarmaya çalışacağız.

Osmanlı Maârifi’nde Mûsikî adlı çalışmanın arşiv taraması yaklaşık üç yıl sürdü. Başta Osmanlı Arşivleri olmak üzere, İstanbul Üniversitesi Nadir Eserler Kütüphanesi, Süleymaniye Kütüphanesi, Seyfettin Özege Nadir Eserler Kitaplığı ve bazı kurum arşivlerinde yapılan belge taramasında konuyla ilgili pek çok vesikaya ulaşıldı. Çok zengin bir kaynağa sahip olan Osmanlı Arşivi’nde, kitabın şekillenme- sini sağlayan önemli bulgular saptandı. Bu belgeler daha çok maârif nezareti dosya envanterine kayıtlı vesikalardan oluşmaktadır. Yaklaşık olarak 3000 dosyanın yer aldığı bu tasnif aynı zamanda farklı mûsikî konularının da çalışabileceği önemli bir kaynak niteliği taşıyor.

Dört bölüme ayırdığımız eserin özellikle ikinci ve dördüncü bö- lümlerinde ilk elden belgeler verilmektedir. Dördüncü bölümde Os- manlı maârif sistemine özetle bakılarak ilk, orta, lise ve yüksek öğrenim okullarında okutulan mûsikî dersleri ayrıntılı bir şekilde anlatılmakta- dır. Tespit ettiğimiz vesikalar ışığında, ders müfredatı, araç-gereç, ders kitabı, plan-program ve öğretmen maaşları gibi konularla ilgili bilgiler yer alıyor. İsimleri çoktan unutulmuş olan bir çok mûsikî dernek ve okulları belgelerle gün ışığına çıkıyor.