Akademik Veri Yönetim Sistemi
9. Dini Yayınlar Kongresi, Ankara, Türkiye, 8 - 10 Mayıs 2025, (Yayınlanmadı)
Dini
Metinlerin Çevirisinde Söylem Çözümlemesinin, Terim Bilgisinin ve Disiplinlerarası
Çalışmanın Önemi
Prof. Dr.
Nesrin DELİKTAŞLI
İstanbul
Üniversitesi
Özet
Dini
metinler, tıp, ekonomi, siyaset, hukuk, vb. uzmanlık metinleri arasında yer
alır. Bu metinlerin kendine özgü bir dili, söylem biçimi, terminolojisi, metin
oluşturma geleneği ve hitap ettiği bir kitle vardır. Kaynak metin yazarının
kaleme alacağı konu hakkında derin alan bilgisine, alan terminolojisine, dil
bilgisine, hitap ettiği kitlenin toplumsal özelliklerine ve bu metin tarihi
bilgiler içeriyorsa ilgili döneme ilişkin tarih bilgisine hâkim olması gerekir.
Ayrıca kaynak kültürde hitap edeceği kişi/kişilerin (cinsiyet, yaş, eğitim
düzeyi, vb.) özelliklerini, hassasiyetlerini göz önünde bulundurarak metin
oluşturmalıdır.
Dini
metinler, siyaset ve reklam metinlerinde olduğu gibi, alıcı (hedef) kitle
üzerinde belirli bir etki yaratmak, metnin alıcılarını harekete geçirmek
amacıyla yazılan metinlerdir. Bu nedenle, konuyla ilgili gerekli bilgi ve
beceriye sahip kişilerin bu metinleri oluşturması beklenir. Aynı şekilde, bu
metinlerin çevirileri yapılırken aynı amaç doğrultusunda hareket edilmeli,
kaynak metin yazarının amacı hedef kitleye benzer bir şekilde aktarılmalıdır.
Çevirmenin metnin yazarı gibi düşünüp, erek kültürün kültürel, toplumsal,
dilsel özelliklerini, dini konulardaki hassasiyetlerini, erek kültürdeki dini
kavramları, erek kültür alıcısının yaşı, eğitimi, sosyal statüsü, vb. konuları
dikkate alarak bir çeviri yapması beklenir. Kaynak metnin doğru çözümlenmesi, kaynak
metinde alanla ilgili dini terimlerin, özel isimlerin, tarihi konuların doğru
anlaşılması, sözcüklerin ardında saklanan anlamın doğru çözümlenmesi ve çeviri
kuram ve yöntemleri doğrultusunda işlevsel, iletişimsel bir çeviri yapılması
gerekir.
Bu
çalışmanın amacı, dini metinlerin çevirisinde çevirmenlerin
karşılaşılabilecekleri olası sorunları, çevirmenlerde bulunması gereken
özellikleri tartışmak, söylem çözümlemesinin, alan bilgisinin, terim
çalışmalarının, terimce listeleri oluşturmanın, disiplinlerarası çalışmanın,
çeviri kuram ve yöntemlerinin çevirmen tarafından bilinmesinin ve bu doğrultuda
çeviri kararları alınmasının ve uygulamaya geçirilmesinin önemini göstermeye
çalışmaktır. Ayrıca, çevirmenin ideolojisinin, inançlarının dini metinlerin
çevirisi sürecinde çevrilecek metne ne tür bir yansımasının olabileceğini
tartışmaya açmaktır. Bu çalışma bağlamında, söz konusu konular çeviribilim
bağlamında ele alınacak, ayrıca dini metinlerin çevirisinin hassasiyeti ve
önemi de vurgulanmaya çalışılacaktır.
Anahtar kelimeler:
Dini metinler, söylem
çözümlemesi, çeviribilim, terminoloji, disiplinlerarasılık, ideoloji.