Tanzimat ile birlikte modernleşme yolunda atılan adımlar hız kazanmaya başlamıştır. Batı tarzı bilimsel eğitim verme gayesiyle 1863 tarihinde Darülfünun’un açılmasıyla eğitimde modernleşme hareketi başlamış ve toplumda çeşitli yankılar uyandırmıştır. Halka açık konferanslarla faaliyetlerine başlayan Darülfünun çeşitli sebeplerle üç kere kapanmış ve son olarak Darülfünun-u Şahane ismiyle 1900 yılında kurulmuş ve 1933 Üniversite Reformu’yla İstanbul Üniversitesi’ne dönüşene kadar varlığını sürdürmüştür. Darülfünun bir eğitim kurumu olmasının ötesinde modernleşme ve Batılılaşma sürecinde hem Osmanlı hem de erken Cumhuriyet döneminde toplumsal yapı üzerinde önemli etkileri olan bir kurum olmuştur. Bu çalışmada Osmanlı ve erken Cumhuriyet Darülfünunlarının toplumsal yapı üzerindeki etkileri analiz edilecektir. Osmanlı döneminde Darülfünun batıcı ve modernleşmeci olması dolayısıyla, erken Cumhuriyet döneminde ise batı ve modernleşme karşıtı olması dolayısıyla eleştiriler almıştır. Batı tarzında eğitim alacak gençler aracılığıyla Osmanlı Devleti’nin ilerlemesinin amaçlandığı Darülfünun’un varlığı, kuruluş döneminde medrese eğitimi alan kişiler ve medrese hocalarının eleştirilerine maruz kalmış ve toplumda ikiliğin ortaya çıkmasına sebep olmuştur. Darülfünun sadece gençlerin modern bilimi öğrenmeleri değil aynı zamanda siyasetten uzak durmaları amacı da gütmüştür. Darülfünun’un toplumsal yapıya olan etkilerinden bir diğeri de kadınların yükseköğretimde öğrenim almalarına vesile olmasıdır. Bu durum, kadının toplumsal yapıdaki yerinin yeniden şekillenmesinde etkili olmuştur. Erken Cumhuriyet döneminde ise Darülfünun Osmanlı mirası olması sebebiyle Batı standartlarında bir üniversite olarak kabul edilmemiştir. 1933 Üniversite Reformu’yla üniversite hocalarının üçte ikisi tasfiye edilmiş, Darülfünun, laik ve modern bir toplum oluşturma önünde engel olarak görülmüştür.
With the Tanzimat, the steps towards modernisation began to gain momentum. The establishment of Darülfünun in 1863, aimed at providing Western-style scientific education, marked the beginning of the modernisation movement in education and triggered various reactions in society. Darülfünun, which initially started its activities with public lectures, was closed three times for various reasons and was finally reopened in 1900 under the name “Darülfünun-u Şahane.” It continued to exist until it was transformed into Istanbul University following the 1933 University Reform. Beyond being an educational institution, Darülfünun had a significant impact on the social structure during both the Ottoman and early Republican periods, playing a crucial role in the modernisation and Westernisation process. This study will analyse the effects of Darülfünun in the Ottoman and early Republican eras on the social structure. In the Ottoman period, Darülfünun was criticised for being Westernising and modernising, while in the early Republican period, it faced criticism for being anti-Western and resistant to modernisation. The existence of Darülfünun, which sought to advance the Ottoman Empire through young people educated in the Western style, provoked criticism from madrasa- educated individuals and teachers, leading to the emergence of a dichotomy in society. Darülfünun’s goal was not only to educate young people in modern science but also to keep them away from politics. One of the significant impacts of Darülfünun on the social structure was the participation of women in higher education.
