Uluslararası Etik, Hukuk ve Medya Bakışıyla Salgınlar (Epidemics from International Ethical, Legal, and Media Perspectives)


Creative Commons License

Namal F. A. (Editör), Temel M. K. (Editör), Erdemir A. (Editör), Płonka-Syroka B. (Editör), Kazan F. (Editör)

Platanus Publishing, Ankara, 2023

  • Yayın Türü: Kitap / Mesleki Kitap
  • Basım Tarihi: 2023
  • Yayınevi: Platanus Publishing
  • Basıldığı Şehir: Ankara
  • İstanbul Üniversitesi Adresli: Evet

Özet

ÖNSÖZ

Veba, kolera, çiçek ve tüm diğerleri… Salgın hastalıklar dünyayı globalleşmeden çok önce de çok defa sarmıştır. Antikiteden moderniteye, mikrobiyoloji, epidemiyoloji ve enfeksiyon hastalıkları disiplinlerinin gelişimine dek, insanlar anlayamadıkları enfeksiyöz felaketlerle karşılaşmanın çaresizliğini ve korkusunu yaşamıştır. Salgınlar insanoğlu için daima zorluklar ve yeni başlangıçlar anlamına gelmiş, toplumsal, siyasal, ekonomik ve demografik etkileriyle insanlık tarihine yön vermiştir. Bu etkiler gibi tarih boyunca salgın hastalıklarla nasıl mücadele edildiğine dair bilgiler de son derece ilginçtir. Bu mücadeleler bilhassa, gribin dahi bir yılda yüz milyona yakın can alabileceğinin görüldüğü 1918 grip pandemisinden sonra, XX. yüzyıl boyunca gerçekleşen medikal (prevantif, terapötik, profilaktik) atılımlar ve kurumsal (Dünya Sağlık Örgütü vd.) adımlar ile tezahür etmiştir. Gelişen aynı farkındalık doğrultusunda salgınlar, aynı dönemde etik (triyaj, tayınlama), hukuk (hasta/sağlık hizmeti tedarikçisi hakları, hükûmet ve mercilerin sorumlulukları) ve medya (konvansiyonel/sosyal medyada prezantasyon, enformasyon, dezenformasyon) perspektiflerinden de çokça ele alınmıştır. Ne var ki bir asır sonra bugün, bir başka respiratuvar hastalık olarak COVID-19, eldeki tüm gelişkin XXI. yüzyıl tıp teknolojisine ve bilgisine karşın yedi milyona yakın can alarak, salgın hastalıkları bir kez daha insanlığın acı gündemi haline getirmiştir.

Yine bu gündem sırasında, 2022’nin Ekim ayında, iki yüze yakın Türk, Avrupalı ve Amerikan bilim insanının iştiraki ve de Dicle Üniversitesiİstanbul ÜniversitesiTıp Etiği, Tıp Hukuku, Tıp Tarihi Derneği (kuruluş 2004) işbirliği ile, Uluslararası Tarihsel, Yasal, Etik ve Medya Boyutlarıyla Salgın Hastalıklar Kongresi (Dicle Üniversitesi’nde) gerçekleşmiştir. COVID-19 atmosferinde gerçekleştirdiğimiz bu kongrenin hedefi, salgın hastalıklara dair kolektif hafızadan büyük ölçüde silinmiş olan realiteleri yeniden dile getirmek, dahası, dile getirilebilecek yeni hususlara kulak vermek olmuştur. Türkiye’nin pek çok üniversitesinden çok kıymetli Türk akademisyenlerin sunumları, yanı sıra Dr. (PhD) Carlos Viesca (Uluslararası Tıp Tarihi Derneği Asbaşkanı), Prof. Dr. Jochen Taupitz (Mannheim Üniversitesi, Hukuk Fakültesi), Prof. Dr. hab. Jaroslaw Kita (Lodz Üniversitesi, Felsefe ve Tarih Fakültesi), Prof. Dr. hab. Robert Lipelt (Jan Grodek Üniversitesi, Sosyal Bilimler Fakültesi), Prof. Dr. hab. Bozena Plonka-Syroka (Wroclaw Tıp Üniversitesi, Eczacılık Fakültesi) gibi yabancı duayenlerin katkıları, ayrıca kamunun ve medyanın da büyük ilgisiyle, bu hedefimize doğru büyük bir adım atmış olduğumuz kanaatindeyiz. İsmiyle müsemma kongremizde, Türkiye’de ve başka ülkelerde geçmişte yaşanmış ve gelecekte yaşanabilecek olan salgınlar, mezkûr tarihî kıssalardan günümüze çıkarılabilecek hisselerin yanı sıra, çok çeşitli hukuk, etik ve medya perspektiflerinden de bakılarak ele alınmış, konuşulmuş, tartışılmıştır. Bu sene (2023) ise, salgın hastalıklar temalı tüm bu sunum ve bilgileri, herkesin istifadesine arz adına kitaplaştırmayı hedefledik. Bu hedefimiz de yayımlamış olduğumuz iki (cilt) kitap ile gerçekleşmiş bulunmaktadır. Yine kitaplarımızın ön kapakları, kongremizde en büyük yabancı katılımcı grubu ile temsil olunan Polonya ile Türkiye arasındaki dostluk ve bilimsel işbirliğini kutlamak isteğiyle, ve editörlerimizden Dr. Öğr. Üyesi M. Kemal Temel’in (İstanbul Tıp Fakültesi, Tıp Tarihi ve Etik Anabilim Dalı) girişimi ve muhatap Sanok Tarih Müzesi’nin de nazik izinleriyle, Leh ressam Zdzislaw Beksinski’nin tablolarından biri ile tezyin edilmiştir. Mart ayında basılan kitaplarımızın, Şubat 2023’te gerçekleşen ve on binlerce yurttaşımızı yitirdiğimiz GüneyGüneydoğu Anadolu deprem felaketinden ileri gelen doğal engellerden (ortak acımız, alt üst olan program ve planlarımız, metinlerde yalnızca yapısal editörlük sağlayabilmemiz vd.) olabildiğince az etkilenmesi için elimizden gelen gayreti gösterdiğimizi de not düşmek isteriz.

Her bilimsel bilgi şöleninin ve metninin, Beksinski’nin tablosundaki gibi, karanlıklara tutulan birer ışık olduğu düşüncesindeyiz ve söz konusu kitaplarımızdan etik–hukuk–medya temalı ikincisini, bu düşünce ve en iyi dileklerimizle tüm okurlara arz ederiz.

 

Editörler

Prof. Dr. Arın Namal (İstanbul Üniversitesi, İstanbul Tıp Fakültesi, Tıp Tarihi ve Etik Anabilim Dalı)

Dr. Öğr. Üyesi M. Kemal Temel (İstanbul Üniversitesi, İstanbul Tıp Fakültesi, Tıp Tarihi ve Etik Anabilim Dalı)

Prof. Dr. Ayşegül Erdemir (Maltepe Üniversitesi, Tıp Fakültesi, Tıp Tarihi ve Etik Anabilim Dalı)

Prof. Dr. Bozena Plonka-Syroka (Wroclaw Tıp Üniversitesi, Eczacılık Fakültesi, Beşerî ve Sosyal Bilimler Anabilim Dalı)

Dr. Öğr. Üyesi Fahrünnisa Kazan (Dicle Üniversitesi, İletişim Fakültesi, Gazetecilik Bölümü)

 

PREFACE

Plague, cholera, smallpox, and all the others… Epidemics engulfed the globe many times before globalization. From antiquity to modernity, to the development of the disciplines of microbiology, infectious diseases, and epidemiology, people experienced the helplessness and fear of encountering infectious disasters that they could not comprehend. Epidemics have always meant difficulties and new beginnings for humanity, and have shaped human history with their social, political, economic, and demographic effects. Like these effects, information on how epidemics have been dealt with throughout history is also extremely interesting. The counterattack found its most intense form in the medical (preventive, therapeutic, prophylactic) breakthroughs and institutional (World Health Organization, etc.) steps achieved in the 20th century, after it was seen that even the flu could claim up to a hundred million lives within a year. In line with the same growing awareness, epidemics were frequently addressed also from the perspectives of ethics (triage, rationing), law (patients’ / health-care providers’ rights, responsibilities of governments and authorities), and media (presentation, information, disinformation in conventional/social media) in the same period. However, today, a century later, COVID-19 as another respiratory disease has once again reminded humanity of the grim reality of epidemics, having killed almost seven million people despite all the advanced 21st-century medical technology and knowledge available.

In this context, in October 2022, the International Conference on the Historical, Ethical, Legal, and Media Dimensions of Epidemics took place (at Dicle University) with the participation of nearly two hundred Turkish, European, and American scientists and the cooperation of Dicle University—Istanbul University—Society of Medical Ethics, Medical Law, and Medical History (est. 2004). The aim of this conference that we organized in the course of the COVID-19 pandemic was to revisit the realities about epidemics that have been largely erased from the collective memory and, moreover, to pay attention to new issues that could be expressed. With the presentations made by distinguished Turkish academics from many universities across Türkiye, contributions by foreign scholars such as Dr. (PhD) Carlos Viesca (Vice-president of the International Society for the History of Medicine), Prof. Dr. Jochen Taupitz (Faculty of Law, University of Mannheim), Prof. Dr. hab. Jaroslaw Kita (Faculty of Philosophy and History, University of Lodz), Prof. Dr. hab. Robert Lipelt (Faculty of Social Sciences, State University of Jan Grodek in Sanok) and Bozena Plonka-Syroka (Faculty of Pharmacy, Wroclaw Medical University), and the great interest of the public and the media, we believe that we have taken an important step toward achieving this goal. In our conference true to its name, past and possible future epidemics in Türkiye and other countries were addressed and discussed from a wide variety of legal, ethical and media perspectives, as well as in the context of lessons that can be drawn from the historical pandemics. This year (2023), we aimed to publish all these presentations and information on epidemic diseases in the form of a book for the use of everyone. With the present book in two volumes, this goal also has been accomplished. Again, the front covers of our series are illustrated with one of the works of Polish painter Zdzislaw Beksinski, with the desire to celebrate the friendship and scientific cooperation between Türkiye and Poland, represented by the largest group of foreign participants in our conference, and with the request of Asst. Prof. Dr. M. Kemal Temel (Department of Medical History and Ethics, Istanbul Faculty of Medicine) from our editorial team and the kind permission of the Historical Museum in Sanok. We would also like to note that we did our best to ensure that our series published in March are affected as little as possible by the natural obstacles (our common grief, derailed plans, that we could provide only minimal textual editing, etc.) resulting from the Southern–Southeastern Anatolia earthquake disaster that occurred in February 2023 and caused the death of tens of thousands of members of our nation.

We think that every piece of scientific knowledge is, as in Beksinski’s painting, a light held against the darkness and, with this thought and our best wishes, we present our second volume with ethical–legal–media contents to all readers.

 

The editors

Prof. Dr. Arın Namal (Department of Medical History and Ethics, Istanbul Faculty of Medicine, Istanbul University)

Asst. Prof. Dr. M. Kemal Temel (Department of Medical History and Ethics, Istanbul Faculty of Medicine, Istanbul University)

Prof. Dr. Ayşegül Erdemir (Department of Medical History and Ethics, Faculty of Medicine, Maltepe University)

Prof. Dr. Bozena Plonka-Syroka (Department of Humanities and Social Sciences, Faculty of Pharmacy, Wroclaw Medical University)

Asst. Prof. Dr. Fahrünnisa Kazan (Department of Journalism, Faculty of Communication, Dicle University)