"Fakihlerimizin Görüşleri Naslardan Önceliklidir": Ebû Sa‘îd el-Hâdimî’nin Nas-Mezhep İlişkisi Problemine Dair Görüşleri

Creative Commons License

Sarıtaş M.

Sahn-ı Semân’dan Dârülfünûn’a Osmanlı’da İlim ve Fikir Dünyası: Âlimler, Müesseseler ve Fikrî Eserler XVIII. Yüzyıl, Ahmed Hamdi Furat,Osman Sacid Arı,Nilüfer Kalkan, Editör, Zeytinburnu Belediyesi Kültür Yayınları, İstanbul, ss.163-178, 2018

  • Yayın Türü: Kitapta Bölüm / Araştırma Kitabı
  • Basım Tarihi: 2018
  • Yayınevi: Zeytinburnu Belediyesi Kültür Yayınları
  • Basıldığı Şehir: İstanbul
  • Sayfa Sayıları: ss.163-178
  • Editörler: Ahmed Hamdi Furat,Osman Sacid Arı,Nilüfer Kalkan, Editör
  • İstanbul Üniversitesi Adresli: Evet

Özet

Özet

Hâdimî Mecâmi‘u’l-hakâik isimli fıkıh usulü eserinde nas-mezhep ilişkisi problemine yaklaşımını “fukahâmızın görüşleri naslardan önceliklidir” şeklinde çarpıcı bir cümleyle dile getirmiştir. Bu ifadeler her ne kadar fürû-ı fıkıhta modern dönem öncesi Hanefî fakihlerinin standart yaklaşımını temsil etse de fıkıh usulünün yerleşik söylemiyle çelişir görünmektedir. Nitekim Mecâmi‘’den önceki Hanefî usul eserlerinde bu tür bir cümleyle neredeyse hiç karşılaşılmaz. Bu çalışma, mezkûr cümlenin teorik/usûlî zeminini ve Mecâmi‘’e girmesine yol açan bağlamı tespit etmeyi amaçlamaktadır. Çalışmada Osmanlı merkez topraklarında fakihlerle mutasavvıflar arasında yaşanan gerilimin/tartışmaların söz konusu cümlenin Mecâmi‘’e girmesinde etkili olduğu öne sürülmektedir. Ayrıca “fukahamızın görüşleri” ifadesinin Hanefî geleneğinin İbn Mes‘ûd gibi Hz. Peygamber dönemindeki kaynaklarının Hz. Peygamber’den öğrenip tatbik ettiği hükümlere karşılık geldiği iddia edilmektedir.

Anahtar kelimeler: Hadimi, Mecami‘u’l-hakaik, Nas, Mezhep, Yorum, İctihat, Hanefi, Osmanlı, 18. Yüzyıl

Abstract

In his concise usul work Majami‘ al-Haqaik, Khadimi declared his position on the problem of madhhab-nass relation in a striking expression which says “The opinions of our faqihs have a higher priority over the nasses”. Although this expression represents the standard approach of the pre-modern Hanafi faqihs, it seems to contradict to the established discourse of the discipline of usul al-fiqh. Hence, one can hardly ever encounter this kind of sentence in usul works written by the Hanafis before Majami‘. This paper aims to study the theoretical background of the quoted expression and the context in which Khadimi appended it to the end of that section of Majami which deals with usul problems. It argues that the tension between faqihs and sufis in the central lands of the Ottoman empire has played a significant role in this sentence being stated in Majami‘. Moreover, it contends that the concrete correspondent of the first part of the statement, namely “the opinions of our faqihs”, within the Hanafi corpus of opinions is the rulings/ahkam that the Hanafi tradition inherited from its sources at the time of the prophet like Ibn Masud, rulings that Ibn Masud and other sahabis learned from the prophet and applied to their lives.


Keywords: Khadimi, Majami‘ al-Haqaik, Nass, Madhhab, Hermeneutics, Ijtihad, Hanafi, Ottoman, 18th Century