Akademik Veri Yönetim Sistemi
URARTIANS: A CIVILIZATION IN THE EASTERN ANATOLIA, Çilingiroğlu A., Köroğlu K., Çulha Z., Öncü G., Editör, Rezan Has University Museum Publications, İstanbul, ss.30-42, 2018
MÖ 9. yüzyıldan itibaren Tuşpa merkezli olarak ortaya çıkan Urartu Krallığı’nın kuruluş süreci kaynakların kısıtlı olması nedeniyle tam anlamıyla açıklığa kavuşturulmuş değildir. Bu dönem genellikle Assur yazıtlarında geçen ‘Uruatri’ ve ‘Nairi’ gibi birtakım tanımlamalarla açıklanmaya çalışılmıştır. MÖ 13. yüzyıldan itibaren Assur kaynaklarında coğra? birtakım adlandırmalar olarak kullanılan bu terimlerden Uruatri’nin Urartu Krallığı ile ilişkisi ancak MÖ 9. yüzyıldan itibaren kurulabilir. Bu ilişkinin kurulabilmesinde ise Urartulu kralların Assur karşısında ciddi bir siyasi rakip haline dönüşmesi etkilidir. Urartular kendilerini en erken yazıtlarında Nairi Kralı olarak övmektedir. Assur yazıtlarında Nairi bölgesinin güney sınırı olduğunu bildiğimiz Yukarı Dicle Bölgesine ise Assur II. Aşurnasirpal döneminden itibaren yeniden hâkim olmaya başlamıştır. Assur kralları bu dönemde Nairi bölgesinde Nairi’li kitlelerin Assur kentine sürgün edilmesi, Nairi’li krallarının oğullarını ‘yetiştirmek üzere’ esir alınması gibi çeşitli faaliyetler gerçekleştirmişlerdir. Assur’un rakiplerine karşı uyguladığı bu uygulamalar sayesinde Assur kentlerinde çeşitli görevlerde bulunan kişi veya topluluklar bürokrasi, metal işçiliği ve yazı gibi birçok yeniliğin Urartu’ya taşınmasına öncülük etmiş olabilir. Assur belgelerinde ilk kez Urartu kralı olarak adı geçen Aramu’ya ait herhangi bir ?lolojik veya arkeolojik bulgu yoktur. Bilinen ilk Urartu yazıtları Lutipri oğlu Sarduri ile ortaya çıkmaya başlar. Bu dönemden itibaren başkent Tuşpa merkezli olarak gelişmeye başlayan Urartular yaklaşık 200 yılı aşkın bir süre Doğu Anadolu, Kuzeybatı İran ve Aras Havzasında etkili olmayı başarmıştır.