CUSHİNGHASTALIĞINDARADYOTERAPİUYGULANMIŞ HASTALARDA KOGNİTİF FONKSİYONLARIN DEĞERLENDİRİLMESİ

Ayşe Merve Ok1, Özge Telci Çaklılı1, Ümmü Mutlu1, Hülya Hacişahinoğulları1, Gülşah Yenidünya Yalın1, Nurdan Gül1, Özlem Selçukbiricik1, Ayşe Kubat Üzüm1, Rasim Meral2, Musa Altun2, Ferihan Aral1

1İstanbul Üniversitesi Tıp Fakültesi, Endokrinoloji ve Metabolizma Bilim Dalı, İstanbul 2İstanbul Tıp Fakültesi, Radyasyon Onkolojisi Anabilim Dalı, İstanbul

GİRİŞ: Radyoterapi (RT), hipofiz adenomlarının tedavisinde cerrahi ve medikal tedaviler sonrası ikinci veya üçüncü basamak tedavi olarak kullanılmaktadır. Nörokognitif fonksiyonlarda azalma radyoterapinin uzun dönem komplikasyonlarından biridir. Çalışmamızda Cushing hastalığı nedeni ile cerrahi sonrası remisyon sağlanamadığı için RT uygulanmış hastaların kognitif fonksiyonları sağlıklı kontroller ile karşılaştırıldı.

YÖNTEM: Merkezimizde Cushing hastalığı nedeni ile takip edilen hastaların dosya verileri retrospektif olarak incelendi. Hastalara kognitif zorluklar ölçeği [cognitive difficulties scale (CDS)] uygulandı. Likert skalasına göre 0 en az, 4 en çok olacak şekilde sorulara verilen cevaplar değerlendirildi. Hastaların hastalık bilgileri (adenom boyutu, hastalık süresi, RT süresi, remisyon varlığı) kaydedildi. Hastalar RT uygulanmasına göre iki gruba ayrıldı. Ayrıca sağlıklı kontrol grubu olarak 19 kişi çalışmaya dahil edildi.

BULGULAR: Çalışmada toplam 32 hasta ve 19 sağlıklı kontrol (n=51; 43 kadın, %84,3) değerlendirildi. Cushing hastalarının 24’ü (%75) remisyonda idi ve 15’ine RT uygulanmıştı. Hastalar ve sağlıklı kontroller arasında anlamlı yaş farkı saptanmadı (sırasıyla 43 ve 44, p=0,866). Hastaların ortalama CDS skoru 35,78 iken sağlıklı kontrol grubunun ortalama skoru 20,05 olarak saptandı (p=0,112). Radyoterapi uygulanmış olan Cushing hastalarında ortalama skor 41,80 olarak sağlıklı kontrol grubuna göre anlamlı düzeyde yüksek saptandı (p=0,033), ve bu iki grubun yaş ortalamaları arasında anlamlı fark gözlenmedi (sırasıyla 48 ve 40; p=0,06). Radyoterapi uygulanmış ve remisyonda olan Cushing hastaları (n=11) ile sağlıklı kontrol grubu kıyaslandığında hasta grubunda CDS skoru açısından anlamlı yükseklik devam etti (sırasıyla 47,90 ve 20,05; p=0,033). Radyoterapi uygulanmamış Cushing hastaları ile sağlıklı kontrol grubu arasında CDS skoru açısından anlamlı fark saptanmadı (sırasıyla 30,47 ve 20,05; p=0,531). Radyoterapi alan ve almayan Cushing hastalarının ortalama skorlarında da anlamlı fark gözlenmedi (sırasıyla 41,80 ve 30,47; p=0,216). Cushing hastalarına uygulanan radyoterapi modaliteleri açısından (konvansiyonel, gamma-knife, cyberknife) anlamlı fark bulunmadı (p=0,465).

SONUÇ: Cushing hastalığı nedeni ile RT uygulanan hastalarda sağlıklı kişilere kıyasla kognitif fonksiyonlarda kötüleşme riski vardır ancak bu riskin sadece RT ile ilişkili olduğu ispatlanamamıştır.