Akademik Veri Yönetim Sistemi
Yasal ve Bilimsel Boyutlarıyla: Kıyı, Turoğlu H.,Yiğitbaşıoğlu H., Editör, Jeomorfoloji Derneği Yayını No 1. Anka Matbaa, İstanbul, ss.63-92, 2017
Deniz ve karalar arasındaki geçiş alanlarını meydana getiren kıyılardaki kumul alanlarının bitki örtüsü, diğer alanlardan oldukça farklıdır. Bu farkı yaratan bir yetişme ortamı olarak kumulların özellikleri ve konumlarıdır. Kıyılarda kumullar bitki örtüsünün yetişme koşulları bakımından karmaşık sistemlerdir. Kumullarda bitki besin maddelerinin ve organik maddenin az olması, yüksek geçirgenlik oranı, doğrudan güneş ışığına maruz kalma ve yüksek sıcaklıklar, rüzgârın çok etkili olması, yüzeyin hareketliliği ve denizden gelen ve yüksek oranda tuz içeren deniz suyuna maruz kalma vb özellikler, bitki örtüsünün gelişimini sınırlayan en önemli faktörlerden bazılarıdır. Özellikle kıyıda denize en yakın alanlar, bitkiler için yüksek stresin söz konusu olduğu yerlerdir. Bu kuşakta yüksek sıcaklık, güçlü rüzgârlar ve tuz serpintisinin fazlalığı yanında, bitki besin maddelerinin azlığı bu stres nedenlerinin en dikkat çekenleri arasındadır. Türkiye’de kıyı kumulları, 8333 km olan kıyıların yaklaşık % 12,2’sini oluşturur. Kıyı kumullarının yaklaşık % 41’i Karadeniz kıyılarında yer alır. Türkiye’nin tüm kıyılarında ortaya çıkan bu kumul alanları kesintisiz uzanmazlar, parçalı bir dağılış gösterirler. Türkiye’nin kıyı kumulları, kumul vejetasyonu bakımından büyük önem taşıyan alanların başında gelir. Kumullar üzerinde yayılış alanı bulan bu bitkiler kıyıdan iç kesimlere doğru türce değişime uğrarlar. Özellikle iç kesimlere doğru geniş alanlar kaplayan bazı kumul alanlarında, kıyıdan iç kesimlere gidildikçe çeşitli kumul bitki zonları ayırd etmek mümkün olur. Bu sahalarda yayılış gösteren kumul bitkileri içinde çok sayıda nadir ve endemik bitki taksonu da yayılış alanı bulur. Bunlardan bazıları nesli tehlike altında kabul edilen türlerdir.
Anahtar Kelimeler: Kumul vejetasyonu, psammofit bitkiler, Anadolu kıyıları, nadir bitkiler.
Vegetation in coastal dunes, a transition zone between sea and land, is quite different than others. This difference originates due to the characteristics and location of dunes as a habitat. Coastal dunes are complex systems in terms of growth of vegetation. Some of the parameters limiting growth are little to no plant nutrients and organics, high permeability, exposure to direct sunlight, high temperatures, and exposure to wind, surface mobility as well as salt spray (exposure to spray of sea water that is rich in salt content). Coastal areas closest to the sea are areas of stress in terms of vegetation. In these areas, high temperatures, strong winds, effective salt spray and lack of plant nutrients are the most prominent causes of stress.
The aim of this study is to investigate the distribution of coastal dunes, vegetation on coastal dunes and its importance. Coastal dunes make up 12.2% of the dunes in Turkey (8333 km in total). Around 41% of these coastal dunes are located on the coasts of Black Sea. All these coastal dunes exhibit partial distribution, in other words, they don’t show a continuous distribution.
Coastal dunes of Turkey are one of the most important areas in terms of coastal vegetation. These plants on the coastal dunes show different adaptations to these areas and exhibit difference in terms of species from the coast to mainland. Especially traversing from the coast to the mainland in areas with wide coastal dunes towards the mainland, different zones of coastal plants are observed. In these areas, various rare and endemic plants are found among the vegetation. Some of them are considered to be threatened.
Key words: Coastal plants, psammophyte plants, Anatolian coasts, rare and endemic plants.