Hadis Şerhleri Literatürüne Mütevazı Bir Katkı: Tek Hadis Şerhlerine Bir Giriş Denemesi

Creative Commons License

Yücedağ R. T.

Talim: Journal of Education in Muslim Societies and Communities, cilt.3, sa.1, ss.49-70, 2019 (Hakemli Dergi)

Özet

Tek hadis şerhleri, “yalnızca bir hadis üzerine yazılan şerhler” olarak tanımlanır ve belirli sayıda hadisler üzerine yapılan şerhlerin en önemli türlerinden biridir. Tek hadis şerhleri, üzerinde yeterince çalışma yapılmamış bir alandır. Tespit edilebildiği kadarıyla tek hadis şerhleri üzerine sadece üç çalışma yapılmış olup bunların hepsi bibliyografik eserlerdir; tek hadis şerhlerinin tarihi ve yazılış amaçlarına dair bir eser bulunamamıştır. Bu durum, aynı zamanda bu alanda daha detaylı çalışmalar yapılmasının gerekliliğine işaret etmektedir. Her ne kadar hadis şerhlerinin tarihini inceleyen bir eser mevcut olmasa da, bibliyografik eserler üzerinden tek hadis şerhlerinin yüzyıllara göre artış ve eksilişi takip edilebilir ve bu artış ve eksiliş üzerinden bu şerhlerin tarihi hakkında bilgi edinilebilir. İlk örneğine 3./9. yüzyılda rastlanan tek hadis şerhleri, 8./14. yüzyılda çok yaygınlaşmış, 15./21. yüzyılda ise nicelik açısından zirveye ulaşmıştır. Tek hadis şerhlerinin telif sebepleri ise şahsî sebeplerden toplumsal tartışmalara kadar uzanan bir düzlemde büyük bir çeşitlilik arz etmektedir. Bu çeşitlilik aynı zamanda İslâmî ilimler tarihi boyunca âlimlerin eserlerini telif ederlerken hangi süreçlerden geçtiği hakkında da bir fikir vermektedir.

Single hadith commentaries are defined as “commentaries that were written on a single, specific hadith” and they are one of the most important kinds of the commentaries written on a specific number of hadiths. It is observed that single hadith commentaries were highly neglected in the modern era. To the best of our knowledge, there are only three studies on single hadith commentaries all of which are bibliographic studies; none of these studies gives any information about the history and reasons for the compilation of this kind of commentaries. As much as being a starting point for this study, this situation constitutes an evidence for the necessity of further studies in this area. On the basis of the data taken from the bibliographic sources, it is possible to track the increase and decrease in the number of single hadith commentaries through centuries; and using this data, it is possible to deduce some information about their history. Single hadith commentaries, first of which was written in the 3rd/9th century, were observed to be very prevalent in the 8th/14th century, and reached their peak in quantity in the 15th/21st century. In addition, the reasons for their compilation are so diverse that they span an area from individual reasons to the scholarly debates, which gives a clue to those who trace the process of producing scholarly works in the Islamic world throughout the history.