İnsan ömründe çalışma hayatı ve mesleki yaşam önemli bir süreye tekabül etmekte ve bireylerin hayatlarını da görece şekillendirmektedir. Aynı zamanda mesleki yaşam bireylerin duygu durumundan da etkilenmektedir. Öğretmenlik mesleği hem statüsü hem de gelecek nesillerin yetiştirilmesinde oynadığı rol nedeniyle toplumda özel önem atfedilen bir meslek grubudur. Öğretmenler günümüzde yaşanmakta olan enflasyonist ortamda geçim meseleleri ile ilgili hususlarda güçlük çekmektedir. Bu durum ise hem çalışma yaşamına hem de duygu durumlarına yansımaktadır. Tek ebeveyn olmak da mevcut sorunlara eklendiğinde sosyo-ekonomik koşullar sebebiyle tek ebeveyn kadın öğretmenlerin meslek hayatı bu durumdan etkilenmektedir.

Bu çalışmanın amacı Ankara’da ilk ve ortaöğretim düzeyindeki devlet okullarında çalışan tek ebeveyn kadın öğretmenlerle tek ebeveyn olmanın ve maddi koşulların meslekleri üzerindeki etkilerini nitel bir araştırma ile incelemektir. Araştırmanın materyalini Kasım-Aralık 2022’de 18 katılımcı ile gerçekleştirilen yarı yapılandırılmış mülakatlardan elde edilen veriler oluşturmaktadır. Çalışma fenomenoloji deseninde, kartopu örnekleme yöntemi ile gerçekleştirilmiştir.

Araştırma bulgularına göre, tek ebeveyn olmanın mesleki anlamda olumlu ve olumsuz etkileri olgular üzerinden incelendiğinde; olumsuz olgular arasında çocuğun ihtiyaçlarına yetişmek ile iş gerekliliklerini yerine getirmek arasında kalınması, ebeveynin aklının sürekli çocuğunda olması, ailedeki sorunlar sebebiyle mesleğe yeterince yoğunlaşılamaması ve psikolojik sorunlar yer almıştır. Hanede maddi, sosyal veya psikolojik bir sorun olmadığında ise mesleği daha rahat icra edebilmek, mesleki gelişim için daha rahat fırsat bulabilmek gibi olumlu olgular olduğu tespit edilmiştir.

Tek ebeveyn kadın öğretmenlerin geçim sorunlarının mesleki anlamda olumlu ve olumsuz etkileri olgular üzerinden incelendiğinde ise maddi sorunları işe yansıtmama olgusu ile karşılaşıldığı gibi geçim sorunlarının motivasyon düşüklüğü, stres, kaygı, işe gitmekte isteksizlik, verimsizlik ve fiziksel/zihinsel yorgunluk olgularına sebep olduğu görülmektedir. Ayrıca literatüre presenteeism olarak geçmiş olan ve hasta iken işe gitmek olarak tanımlanan olguya da rastlanmıştır.

Çalışmada bazı katılımcıların bahsi geçen sorunları ve değişken duygu durumlarını çalışma arkadaşlarından ve öğrencilerinden gizleme eğiliminde oldukları, kendilerini sürekli dirayetli olmak zorunda hissettikleri, zaman zaman duygularını bastırdıkları tespit edilmiştir. Sık sık hastalanma, sorumluluklar nedeniyle ders sırasında ağlama, bakım sorumlulukları nedeniyle daha fazla izin alma ve idarecilerle sürekli diyalog tespit edilen diğer psikolojik olgulardır.

Söz konusu olgular kadın öğretmenlerin öğrenciler ile geçirdikleri zamanın kalitesini düşürebilmektedir. Neticede gelecek nesillerin yetiştirilmesinde ve eğitimde eşitlik fırsatının sunulabilmesinde öğretmenlik mesleğinin önemine atfen ihtiyaç duyan tek ebeveyn kadın öğretmenlere ekonomik, sosyal ve psikolojik destek mekanizmalarının geliştirilmesi zorunlu görünmektedir. Bunun için tek ebeveyn olma durumu ile karşılaşan ve zaman yoksulluğu yaşayan öğretmenlere kamu kurum ve kuruluşları vasıtasıyla kolay erişilebilir ücretsiz psikolojik destek sağlayacak birimlerin tesisi önerilmektedir.

Anahtar Kelimeler: Tek ebeveyn kadınlar, öğretmenlik, maddi koşullar, mesleki yaşam