Akademik Veri Yönetim Sistemi
Ulusal Psikoloji Lisansüstü Öğrencileri Kongresi, Antalya, Türkiye, 5 - 07 Eylül 2024, ss.139, (Özet Bildiri)
Yakın ilişkilerde çiftler hem kendilerinin hem de partnerlerinin çıktılarını (sonuçlarını) şekillendirebilmekte ve bu etki çiftler arasında eşit ve karşılıklı olabileceği gibi bazen de çiftlerden diğerinin çıktıları üzerinde daha etkili olabilmektedir. Çiftlerin sözü edilen bu birbirine bağımlı doğasını incelenmeye olanak sağladığı için Aktör-Partner Karşılıklı Bağımlılık Modeli (APKM) sıklıkla ilişki çalışmalarında kullanılmaktadır. APKM ile bireyin kendi bağımsız değişkenlerinin kendisinin çıktılarını nasıl etkilediği (aktör etkisi) incelenebildiği gibi bireyin bağımsız değişkenlerinin bu bireyin partnerinin çıktılarını nasıl etkilediği (partner etkisi) de incelenebilmektedir. Kısacası, modele göre partnerlerden birinin kendi yordayıcı değişkenlerinin kendi sonuç değişkenleri üzerindeki etkisi aktör etkisi olarak adlandırılmaktadır. Kişinin kendi yordayıcı değişkenlerinin partnerinin sonuç değişkenleri üzerindeki etkisi ise partner etkisi olarak adlandırılmaktadır. Ayrıca, kişinin partnerinin yordayıcı değişkenlerinin kişinin kendisinin sonuç değişkenleri üzerindeki etkisi de partneretkisi olarak adlandırılmaktadır. Bu doğrultuda bu çalışmanın amacı hem ülkemizde hem de yurtdışında APKM modeli kullanılarak gerçekleştirilmiş çalışmaların gözden geçirilmesidir. Bu amaçla APKM çerçevesinde gerçekleştirilmiş 2015-2024 yılları arasında 39 çalışmaya ulaşılmış ve bu çalışmaların da çoğunlukla bağlanma boyutları, cinsel doyum, ilişki sürdürme stratejileri, ilişki doyumu ve çatışma vb gibi ilişkisel değişkenler üzerine olduğu saptanmıştır. Ele alınan değişkenler açısından özellikle bağlanma boyutlarının aktör ve partner etkilerinin farklılaştığı görülmüştür. Bulgular ayrıca, kişinin sahip olduğu birçok değişkenin kişinin kendisi üzerinde etkileri olmasıyla birlikte partnerinin çıktıları üzerinde de etkileri olduğunu ortaya koymuştur. Sonuç olarak ilişki çalışmalarında partner etkilerinin de aktör etkileri kadar önemli ve kritik olduğu söylenebilir. Kısacası hem aktör hem de partner etkilerini incelemeye olanak sağlayan APKM modeli çerçevesinde gerçekleştirilen çalışmalarla ilişkilerin çift yönlü etkileri ortaya konulabilmektedir. Ayrıca, çift dinamiklerine ilişkin daha bütüncül bir anlayış da sunabilmektedir.
Anahtar Kelimeler: Aktör-partner karşılıklı bağımlılık modeli, romantik ilişkiler, evlilik, ilişki dinamikleri