Akademik Veri Yönetim Sistemi
Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, cilt.32, sa.32, ss.235-258, 2024 (Hakemli Dergi)
Bu araştırmada tecvid ilmi literatüründe önemli bir yere sahip olan Muḳaddimetü’l-Cezerî’nin manzum tercüme ve şerhi olan Dürr-i Meknûn adlı eser, tecvid ilmi açısından incelenecektir. Makalede konu üç ana bölümde ele alınacaktır. Burada öncelikle tecvid ilminin teşekkülü ve İbnü’l-Cezerî’ye kadar olan süreçte ortaya çıkan literatür ile ilgili bilgilere özet olarak temas edilecektir. Sonrasında Muḳaddimetü’l-Cezerî etrafında oluşan mensur ve manzum literatüre değinilecek, özellikle Osmanlıda oluşan tercüme ve şerh geleneği çerçevesinde telif edilen eserlere dikkat çekilecektir. Böylece tecvid ilmi bağlamında Muḳaddimetü’l-Cezeri etrafında oluşan telif geleneğinin izi sürülecek ve geleneğin tecvid ilmine yaptığı katkı belirginleştirilecektir. Son olarak Muḳaddimetü’l-Cezerî’nin manzum tercüme ve şerhi olan Dürr-i Meknûn adlı eser edebî yönleri ve tecvid ilmi açısından incelenecektir. Eser üzerine yüksek lisans düzeyinde Türk dili ve edebiyatı kapsamında yapılmış çalışmalar olmakla birlikte, eser ve müellifi kıraat ve tecvid ilmi açısından bütüncül bir şekilde ele alınmamış, eserin tecvid ilmi bağlamında değerlendirmesi yapılmamıştır. Bu araştırma ile 17. yüzyılda Osmanlıda imamlık vazifesinin yanı sıra tecvid ve kıraata dair eserler etmiş telif etmiş, Galata Sarayı muallimliği yapmış olan Hüseyin b. Ali Amâsî ve Dürr-i Meknûn adlı eseri bağlamında Osmanlı ilim geleneğinde kıraat ve tecvid ilmine yönelik faaliyetler daha bir görünür hale gelecektir.
Ibn al-Jazarī’s work “Muqaddimat al-Jazarī” written in verse (manẓūma), holds an important place in the literature of the science of tajwīd. Within this context, numerous studies have been conducted on the work in both prose and poetic forms. One of these works is “Durr-i Meknûn.” This article, consisting of three main sections, examines the work “Durr-i Meknûn” from the perspective of the science of tajwīd. In the first section, information about the formation of the science of tajwīd and the literature that emerged up to Ibn al-Jazarī is summarized. Subsequently, the prose and poetic literature surrounding Muqaddimat al-Jazarī is discussed, drawing attention to the works composed within this framework. Thus, by tracing the tradition of composition that emerged around Muqaddimat al-Jazarī in the context of the science of tajwīd, the contributions of this tradition to the science of tajwīd are highlighted more clearly. In the final section, the work titled “Durr-i Meknûn” which is a poetic translation and commentary on Muqaddimat al-Jazarī, is analyzed in detail from the perspective of the science of tajwīd. Although postgraduate studies have been conducted on the work, the work and its author have not been approached from the perspective of the science of tajwīd. This necessitates a detailed examination of the work within the context of the science of tajwīd. This research aims to make the activities related to the science of tajwīd more visible in the Ottoman scholarly tradition, through the work “Durr-i Meknûn” and its author Ḥüseyin b. Ali Amâsî. Using a qualitative research method, the study concluded that Ḥüseyin b. Ali Amâsî, through his poetic translation and commentary titled “Dûrr-i Meknûn” demonstrated the theoretical, practical, and literary aspects of the science of tajwīd within the Ottoman scholarly tradition, presenting one of the finest examples of the tradition of commentary on Muqaddimat al-Jazarī.