Akademik Veri Yönetim Sistemi
Ulusal Sinema ve Felsefe Sempozyumu, İstanbul, Türkiye, 23 - 25 Kasım 2018, ss.39
Duygular kararlarımızı ve değer yargılarımızı şekillendirir. Bilişsellik ve duygular arasındaki karşılıklı ve birbirine bağımlı ilişki film izleme deneyiminde gözlemlenebilir. Film sona erdikten sonra yapılan bilişsel değerlendirme anlatının duygusal niteliğiyle ve izleyicide oluşan duygularla ilintilidir. Duygu (emotion) ve duygulanım (affect) kurmacanın retoriğini anlamada büyük önem arz eder. Karakterle özdeşleşme çetrefilli duygu durumlarını ortaya çıkarır ve özellikle ana akım filmlerin ‘değerini’ belirlemede önemli ögelerden biridir. Kült filmlerin kanon dışı ve ihlal edici (transgressive) olarak görülmesinin sebeplerinden biri bu filmlerdeki karakterlerdir. Bununla birlikte kült film karakterleri adeta takipçilerin ara sıra görüştükleri dostlarıdır. Bu çalışmada kült filmlerin seyircide yarattığı duygularda karakterlerin önemi bilişsel teori ve duygular üzerine felsefi yaklaşımlar çerçevesinde, kült film örnekleri üzerinden tartışılmaktadır. Özdeşleşme, empati ve sempati film karakterleriyle kurulan ilişkilere farklı bakış açılarıdır. Ana karakterler kolektifi ve/veya akılda kalıcı minör karakterler kült filmlerin ortak özelliklerinden sayılmaktadır. Çalışmada özdeşleşmeye ilişkin farklı yaklaşımlar kült filmler üzerinden tartışılarak izleyici hazzının bilişsel, duygulanımsal ve iyileştirici türleri araştırılmaktadır. Tekrarlanan seyir deneyimleri sayesinde ortaya çıkan aşinalık duygusu ve aykırı/tutarsız karakterler vasıtasıyla statükonun ihlaline iştirak etme izlenimi, izleyiciyi muhafazakârlık ile yenilikçilik arasında gelgitli bir konuma getirmektedir. Duygusal bulaşmanın (emotional contagion) kült filmlerde ikili bir anlama sahip oluşu çalışmanın diğer sacayağıdır. Duygusal bulaşma film izleme deneyiminde empati, sempati ve diğer duygusal tepkilere nazaran daha az bilişsellik içeren, ayna nöronların devrede olduğu, fizyolojik tarafı ağır basan bir süreçtir. Kült filmlerin tekrarlanan seyir deneyimleri duygusal bulaşmanın önemini açığa çıkarır. Diğer taraftan, kült filmlerin kendi hayran topluluğunu oluşturması duygusal bulaşmanın film dışı oluşumunu meydana getirmektedir.
Anahtar Kelimeler: Kült film, duygu/duygulanım, karakter, özdeşleşme, empati, sempati, duygusal bulaşma