Akademik Veri Yönetim Sistemi
Bilge Biliglig Bahşı Bitigi: Doğumunun 60. Yılında Mehmet Ölmez Armağanı, Özlem Ayazlı,Tümer Karayak,Uğur Uzunkaya, Editör, Paradigma Yayınları, Çanakkale, ss.37-54, 2023
Bu
çalışmada -(X)ntX yapılı fiiller şekil ve anlam bilgisi bakımından incelenmiştir.
Çalışmanın amacı, kelime türetmede yaygın olarak kullanılan -(X)ntX birleşik
ekinin kök-anlam ilişkisini tespit etmek ve bu ekle türetilmiş kelimeleri şekil
bilgisi ve anlam bilgisi incelemesine tabi tutmaktır. Çalışma Türkiye’de
Halk Ağzından Derleme Sözlüğünde (DS) ve Türkçe Sözlükte (TDK 2011)
geçen kelimelerle sınırlıdır. Çalışmada tarama yöntemiyle adı geçen
sözlüklerden kelimeler taranmış ve toplam 455 kelime, incelenmek üzere malzeme
havuzunu oluşturmuştur. Ekle ilgili olarak yapılan önceki çalışmalar zaman
sırası ile değerlendirilmiş ve araştırmacıların ekin yapısı ve anlamıyla ilgili
tespitleri veri havuzundaki kelimelerin yapı ve anlam incelemesinde kıstas
olarak kullanılmıştır. Sonraki aşamada Derleme Sözlüğünden taranarak
tespit edilen kelimelerin anlamları tahlil edilmiş, ekin türetme imkânı ile
köke kattığı anlamlar tespit edilmiş; ortak özellikleri dikkate alınarak
başlıklar belirlenmiş; kelimeler bu başlıklar altında tasnif edilmiştir. Sonuç
ve tartışma bölümünde ekle ilgili önceki tespitler ve tarama sonucu elde edilen
tespitler dilbilgisi çalışmalarında değerlendirilmek üzere tartışmaya
açılmıştır.
In this
study, verbs with -(X)ntX structure are analysed in terms of morphology and
semantics. The aim of the study is to determine the root-meaning relationship
of the compound suffix -(X)ntX, which is widely used in word derivation, and to
subject the words derived with this suffix to morphological and semantic
analysis. The study is limited to the words mentioned in the Derleme Sözlüğü (DS) and Türkçe Sözlük (TDK
2011). In the study, words from the aforementioned dictionaries were
scanned by scanning method and a total of 455 words constituted the material
pool to be analysed. Previous studies on the suffix were evaluated in time
order and the determinations of the researchers about the structure and meaning
of the suffix were used as criteria in the structure and meaning analysis of
the words in the data pool. In the next stage, the meanings of the words
scanned from the Compilation Dictionary were analysed, the meanings that the
suffix adds to the root with the possibility of derivation were determined,
headings were determined by considering their common features, and the words
were classified under these headings. In the conclusion and discussion section,
the previous determinations about the suffix and the determinations obtained as
a result of the scanning are opened to discussion to be evaluated in grammar
studies.