Akademik Veri Yönetim Sistemi
Sahn-ı Semân’dan Dârülfü̈nûn’a Osmanlı’da İlim ve Fikir Dünyası XIX. Yüzyıl, Ahmet Hamdi Furat, Editör, Zeytinburnu Belediyesi Kültür Yayınları, İstanbul, ss.461-481, 2021
XIX. yüzyılın ilk yarısında Trabluşşam’da doğan, daha sonra eğitimini tamamlamak üzere Ezher’e giden Hüseyin el-Cisr, kelâmcı
kişiliğinin yanı sıra eğitim ve tasavvuf alanındaki faaliyetleri ile de bilinmektedir. Eğitim alanında, kurmuş olduğu el-Medresetü’l-Vataniyye ve el-Medresetü’r-Recebiyye; tasavvuf alanında amcasından devraldığı Halvetiyye tarikatı şeyhliği bu hususları
teyit etmektedir. Ailesinin Osmanlı yanlısı duruşunu devam ettiren Hüseyin elCisr çeşitli vesilelerle İstanbul’da bulunmuş, bir süre Sultan II. Abdülhamid tarafından saray hocalığına tayin edilmiştir.
Hüseyin el-Cisr batının, tabii ilimler bakımından üstün ve materyalizm başta olmak üzere bazı din dışı akımların etkili olduğu
bir dönemde yaşamıştır. Bu akımların İslâm dünyasında yayılması sebebiyle oluşan meydan okumalara o dönemde Mısır modernistlerinin cevap vermeye çalıştıkları bilinmektedir. Hüseyin el-Cisr ise onlardan farklı olarak bunu geleneksel-muhafazakâr
el-Cisr’in kelâmî konuları ele aldığı iki önemli eseri er-Risâletü’l-Hamîdiyye ve el-Husûnu’l-Hâmidiyye mütalaa edildiğinde bu iki eserde el-Cisr, yukarıda belirtilen meydan okumalara karşı geleneksel kelâm çizgisini korumaya, güçlendirmeye hatta bazı yerlerde klasik kelâmda yer alan bazı bilgileri güncellemeye çalışmıştır.
Anahtar Kelimeler: Hüseyin el-Cisr, Trablusşam, Medrese, Pozivitizm, Materyalizm
Born in the first half of the 19th century in Tripoli and moving to
Azhar in order to complete his education, not only Hussain al Jisr is known as a mutakallim (a scholar of Kalâm), he is also known with his activities in the fields of education and Sufism. These aspects can be confirmed by that, as for education, he established el-Medresetü’l-Vataniyye and el-Medresetü’r-Recebiyye, and that, in terms of Sufism, he was the sheikh of Halvetiyye cult inherited from his uncle.
Hussain al Jisr lived in a period where the West was dominant in terms of natural sciences and where some non-religious trends, particularly the materialism, were effective. It is known that, in this period, Egyptian modernists tried to answer to challenges risen due to those trends spreading over the Islamic world. Hüseyin el-Cisr, as distinct from those, tried to do this in a traditional-conservative manner.
While this manner of his is defined as a “passive” state by Muhammed Abduh, his disciple Reşit Rıza criticized Jisr for his sufist identity. Besides that, Cemâleddin el-Efgânî has eulogized his mutakallimist stance and described him as “Eş‘arî of his time.”
When two important works of al Jisr, er-Risâletü’l-Hamîdiyye
and el-Husûnu’l-Hâmidiyye where he tackled subjects related to kelâm, are considered, al Jisr, in these two studies, has tried to protect and reinforce his traditional manner of kalâm, or even