Research Information System
Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi / The Journal of International Social Research, vol.13, no.69, pp.712-720, 2020 (Peer-Reviewed Journal)
Yalan konusunda psikoloji alanında yapılan çalışmaların sayısının son yıllarda hızla arttığı görülmektedir.
Çalışmaların birçoğunda yalan söylemenin altında yatan bilişsel ve sosyal faktörler saptanmaya çalışılmış olup yalanla
ilişkili faktörler incelenmiştir. Çocukluk, ergenlik ve yetişkin dönemlerinde insanların hangi nedenlerle yalan söylediği,
yalanın söylenme niyeti ve yalanın ortaya çıkardığı sonuçlar gibi çeşitli konular da ele alınmıştır. Farklı kavramlar
üzerinden bu tür konulara eğilen araştırmacıların çeşitli yalan türlerini açıklarken beyaz, siyah, pembe, mavi ve gri yalan
gibi isimlendirme girişimleri bir bakıma renk yelpazesinden seçimlerde bulunduklarını göstermektedir. Bununla
birlikte, hem çocuklarla hem de yetişkinlerle yürütülen çalışmalarda benzer kavramlar kullanılmasına karşın bu
kavramların ifade ettiği anlamların birbirlerinden farklı oldukları göze çarpmaktadır. Ancak bu durum yalan konusunda
kavram karmaşasını beraberinde getirmektedir. Bunlara ek olarak, Türkiye’de yalan söyleme üzerine yapılan
çalışmaların henüz emekleme aşamasında olduğu da göze çarpmaktadır. Ülkemizde çalışmaların yok denecek kadar az
olması her ne kadar eksiklik şeklinde değerlendirilse de, bu durum aynı zamanda benzer kavramsal karmaşıklıkların
yaşanmaması gibi başka bir avantajı da beraberinde getirmektedir. Bu nedenle mevcut çalışmanın amacı, yalanın ve
yalan türlerinin tanımlanması ve sınıflandırılmasına ilişkin gerçekleştirilen çalışmaları irdeleyerek, yalanların söylenme
nedenleri ve çeşitli faktörlerle ilişkisi üzerine çalışacak araştırmacılara bu konuda temel bir bakış açısı oluşturabilmektir.