Akademik Veri Yönetim Sistemi
35. UNTK, Antalya, Türkiye, 26 - 30 Nisan 2023, ss.131
Amaç: Prostat spesfik membran antijeni (PSMA) hedefli radyonüklid tedavilerde özellikle Ac-225 PSMA tedavisi sonrası ağız kuruluğu sık karşılaşılan bir yan etki olup hayat kalitesini önemli derecede bozması nedeniyle doz kısıtlayıcı olabilmektedir. Ağız kuruluğunu azaltmak amacıyla buz uygulaması, antikolinerjikler, lokal anestezikler gibi uygulamalar bir miktar etkili olmakla birlikte bu uygulamaların radyoprotektif etkinliği sınırlıdır. Bu olgu sunumunda tükrük bezi PSMA tutulumunu azaltarak ağız kuruluğunu önlemek amacıyla Ac-225 PSMA tedavisi öncesi parotis ve submandibular bezlere unilateral intraparankimal botulinum toksin A enjeksiyonu yapılan olguda tedavi sonuçları gösterilmektedir.
Olgu: Yetmiş yaşında, metastatik kastrasyona dirençli prostat kanseri tanısıyla 4 kür Lu-177 PSMA tedavisi alan ve beta refrakter hastalık nedeniyle Ac-225 PSMA tedavisi planlanan hastaya ağız kuruluğu yan etkisini azaltmak amacıyla tedavi öncesi botulinum toksin A uygulaması planlandı. Bazal galyum-68 (Ga-68) PSMA pozitron emisyon tomografi (PET)/bilgisayarlı tomografi (BT) çalışması yapılan olguya Ac-225 PSMA tedavisinden 3 hafta öncesinde, ultrasonografi eşliğinde sağ parotise (4x20 ünite) ve sağ submandibular (2x10 ünite) glanda toplam 6 kadrandan intraparankimal botulinum toksin A enjeksiyonu uygulandı (Şekil 1). Tedavi sonrası herhangi komplikasyon izlenmedi. Ac-225 PSMA sonrası 8. haftada tedavi yanıtı değerlendirme amacıyla yapılan Ga-68 PSMA PET/BT’de sağ parotis (SUVmaks: 9,8’den 3,7’ye) ve sağ submandibular glandda (SUVmaks: 5,2’den 3’e) SUVmaks değerleri %62 ve %42 azaldı. Volüm tabanlı ölçümlerde sağ parotis için somatostatin reseptör (SSTR)-TV ve SSTR-TL değerleri (SSTR-TV: 16,1’den 2,9’a; SSTR-TL 95,7’den 14,1’e) %82 ve %85 azalırken sağ submandibular için (SSTR-TV: 6,1’den 4,8’e, SSTR-TL 21,5’ten 9,2’ye) için %22 ve %58 azaldı. Karşı tükrük bezi ile karşılaştırıldığında sağ/sol parotis (1,13’ten 0,63’e) ile sağ/sol submandibuler oranı (0,8’den 0,62’ye) %44 ve %25 azaldı (Şekil 2). Hastanın Ac-225 PSMA tedavisi sonrası üç aylık takipte ağız kuruluğu şikayeti gözlenmedi. Botulinum uygulamasında geçici de olsa (~6 ay) enjeksiyon yapılan tükrük bezinin fonksiyonları azalırken karşı taraf tükrük bezi yeterli klinik etkinlik sağladığından ağız kuruluğu görülmemektedir. Bu nedenle olguya unilateral enjeksiyon yapılmış ve botulinum etkinliği boyunca tek taraf tükrük bezinde PSMA tutulumunun azaltılarak PSMA tedavilerinin yan etkilerinin önlenmesi amaçlanmıştır. Olguda botulinum uygulanması sonrasında enjeksiyon yapılan tükrük bezlerinin PSMA tutulumunda karşı tükrük bezleri ile karşılaştırıldığında belirgin azalma gözlenmiştir. Hastanın tedavi sonrasında takiplerinde ağız kuruluğu şikayeti görülmemiştir. Hastaya toplam 100 ünite botulinum uygulanması yeterli etkinlik sağlamakta olup literatürde farklı dozlarda botulinum (80-250 ünite) uygulamaları rapor edilmiştir. 2018 yılında yayınlanan bir olgu bildirisinde olgumuz ile benzer şekilde parotis bezine 80 ünite botulinum toksin A uygulanmasından sonra SUVortalama düzeyinde %64 azalma elde edildiği bildirilmiş ancak SSTR-TV ve SSTR-TL düzeyleri incelenmemiştir. Sonuç: PSMA hedefli radyonüklid tedavilerde önemli bir yan etki olan ağız kuruluğunun önlenmesinde tükrük bezlerine unilateral botulinum toksin A uygulanması tükrük bezlerinde PSMA tutulumunu belirgin azaltarak radyoprotektif etkinlik gösterdiği öngörülmektedir.
Anahtar Kelimeler: Ac-225 PSMA, radyoproteksiyon, botulinum toksin A