Doğu Türkistan’da Yayımlanan Çocuk Masallarının Eğitsel Özellikleri Üzerine

Kaşgarlı R.

VII. Uluslararası Çocuk ve Gençlik Edebiyatı Sempozyumu, Kars, Türkiye, 23 - 24 Ekim 2020, ss.69-70

  • Yayın Türü: Bildiri / Özet Bildiri
  • Basıldığı Şehir: Kars
  • Basıldığı Ülke: Türkiye
  • Sayfa Sayıları: ss.69-70
  • İstanbul Üniversitesi Adresli: Evet

Özet

Doğu Türkistan;  işgal edilen ve Çin esareti altında bulunan bir ülke olarak periyodik biçimde siyasi ve kültürel tecavüze maruz kalmıştır. Ancak Uygur aydınları ilk fırsatta zengin ve köklü kültürleri sonraki kuşaklara ulaştırmayı ihmal etmemişlerdir. Bu bağlamda çocuk yazılı ve sözlü ürünleri, özellikle masallar, Uygur Türkçesinin korunması ve sürekliliği için önemli görevler üstlenmekle birlikte toplumun değerlerini koruma ve kuşaktan kuşağa aktarma vazifesi görmüştür. Doğu Türkistan’ın abluka altına alınması nedeniyle yurtdışında ulaşabildiğimiz çocuk yazınsal ürünleri, kısıtlı sayıdaki yayınlardır.  Bu çalışma, 1983 yılında yayımlanan Uygur Halk Çöçekleri (Uygur Masalları) adlı kitaptaki masalları nitel araştırma yöntemine göre incelemiş ve eğitsel özelliklerini bu kitapta yer alan 27 masal çerçevesinde tespit etmeye ve yorumlamaya çalışmıştır. Çalışmanın problemi, çeşitli bilim dallarında nitelikli ve sistemli eğitim görmüş aydın kadrosuna acil ihtiyacı olan işgal altındaki bir toplumun masallarının, çocukları kişisel gelişim, sosyal gelişim ve ulusal ve evrensel gelişim açısından eğitmeye yönelik iletilere sahip olmasının gerekliliğidir. Çalışmanın amacı Uygur toplumunun masal aracılığı ile çocukları, sonraki kuşakları, hangi konularda eğitmeye çalıştıklarını tespit etmek, böylece toplumun değerlerini ve odak noktalarını saptamaktır. Çünkü masallar, toplumun değerlerini en iyi şekilde yansıtan ürünler olmaları sebebiyle içerdikleri eğitsel iletiler aracılığıyla çocukların bilişsel, duyuşsal ve toplumsal gelişimlerini destekleyebilecek niteliktedir. Çalışmada elde edilen bulgulara yönelik, doküman analizi uygulanmış, masalların tabiatına uygun olarak didaktik yönden etkin olduğu tespit edilmiştir. İletilerin daha çok kişisel gelişim konusunda öne çıktıkları, masalların özellikle edepli, akıllı, zeki, vicdanlı, iyi niyetli, cesaretli, sabırlı olma yönünde eğitici oldukları görülmüştür. İnceleme yaparken dikkat çeken bir husus, “bir lopluknin sergüzeştisi” (Bir Lop’lunun Başından Geçenler) başlıklı masalın tekerleme bölümünde alışılmışın dışında bir ifadeye yer verilmiş olmasıdır. Diğer masallar, Eski Zamanlarda ifadesi ile başlayıp doğrudan konuya girerken, adı geçen masal Eski zamanlarda ifadesinden sonra zalimlerin zulmünden, yaşamın zorluğundan, annem babamdan ayrılıp, çift kanadım kırılıp…şeklinde devam etmektedir. Bu durum masalların, sosyal hayatın bir aynası olduğu görüşünü pekiştirmektedir.

East Turkestan has been exposed to political and cultural rape periodically as a country occupied and under the captivity of China. However Uyghur intellectuals did not neglect to convey rich and rooted cultures to next generations at the earliest opportunity. In this context, written and verbal products of children’s literature, especially fairy tales have taken on important missions for protecting and maintaining Uyghur Turkish and have assumed to protect and convey social values from generation to generation. Children’s literature products that we can reach abroad are limited publications due to blocking East Turkestan  This study has examined the fairy tales in the book entitled Uygur Halk Çöçekleri (Uyghur Fairy Tales) published in 1983 and has tried to detect and interpret educational characteristics within the framework of 27 fairy tales in the book. The problem of the study is the requirement that fairy tales of an occupied society which is in urgent need for intellectuals who has undergone systematic and high quality education at various disciplines should have messages to educate children in terms of personal development, social development and national and international development. The purpose of the study is to detect the subjects on which Uyghur society tries to educate the next generations through fairy tales, so to detect the values and focus of society. Fairy tales are of a quality to support cognitive, emotional and social developments of children through educational messages which they include due to the fact that they are the products reflecting social values in the best manners. Document analysis has been applied for findings obtained in this study and it has been detected that the fairy tales are effective in didactic way in accordance with their nature. It has been seen that messages step forward more in the subject of personal improvement and fairy tales are especially educational for being decent, smart, fair, favorable, brave and patient. A matter attracting attention during examination an unusual expression has been stated in the introductory part of the fairy tale entitled (“bir lopluknin sergüzeştisi” (Adventures of a Lop man). While other fairy tales begin with the expression of “long long time ago” and gets straight to the point, the said fairy tale begins with the expression “long long time ago” and continues with the expressions “from the violence of tyrants, difficulty in life, leaving mother and father behind, falling apart... This matter strengthen the opinion that fairy tales are a mirror to social life.