Akademik Veri Yönetim Sistemi
EGE 9th INTERNATIONAL CONFERENCE ON APPLIED SCIENCES, İzmir, Türkiye, 22 - 24 Eylül 2023, ss.358-372
Sürfaktanlar diğer bir adıyla yüzey aktif ajanlar, hidrofilik ve hidrofobik gruplar içeren
morfolojisi sayesinde yağ/su, hava/su gibi fazlar arasında birikebilen ve yüzey/arayüzey
gerilimini düşürerek emülsiyon oluşturabilen amfifilik bileşiklerdir. Genellikle hidrofobik
kısım, uzun zincirli yağ asitlerinden (doymuş veya doymamış) oluşan bir hidrokarbon zinciri
iken hidrofilik kısım ise anyonik, katyonik, amfoterik ve iyonik olmayan sürfaktanları içerir.
Emülsiyon özellikleri sayesinde; çevre, petrol, gıda, deri, ziraat ve kozmetik gibi çeşitli
endüstriyel alanlarda kullanılırlar. Ticari alanlardaki bu yaygın kullanımları, düşük maliyetli
sürfaktan arayışını da beraberinde getirirken, ucuz ancak zararlı sentetik sürfaktanlardan
mikrobiyal sürfaktanlara olan ilgiyi de arttırmaktadır. Çoğu zaman çevre için toksik olan
sentetik sürfaktanlar biyolojik olarak parçalanamadıkları için hem üretimleri hem de ortaya
çıkan yan ürünleri çevre için tehlike arz etmektedir. Ekosistemi koruma ihtiyacına yönelik
yapılan çevresel düzenlemeler ve farkındalıklar, kimyasal sürfaktanlara muadil olarak
mikrobiyal sürfaktanlara olan ilginin etkili bir şekilde artmasına neden olmuştur. Mikrobiyal
sürfaktanlar ya da biyosürfaktanlar biyolojik orijinli sürfaktanlar olup bakteriler, mayalar ve
mantarlar tarafından hücre zarında sentezlenip hücre dışına salınan maddelerdir. Petrokimya
endüstrisinin yan ürünü olarak üretilen sentetik sürfaktanlara kıyasla mikrobiyal sürfaktanlar,
düşük toksisite, yüksek biyoparçalanabilirlik, hidrokarbon biyoremediasyonu çalışmaları,
kolay üretim, sıcaklık- pH ve tuzluluğa tolerans, CO2 emisyonunu düşürerek sera etkisinin
azaltılması ve sürdürülebilir substratlardan elde edilmeleri sayesinde yüksek avantajlara
sahiptirler. Ayrıca son dönemlerde, antifungal ve antiviral gibi antimikrobiyal ajan olarak
kullanılmaları farmasötik endüstrisi için de umut vadetmektedir. Tıbbi açıdan ise patojenlere
yapışmayı önleyici madde olmaları birçok hastalığın tedavisinde, terapötik ve probiyotik
maddeler olarak fayda sağlar. Bu derleme, mikrobiyal sürfaktanların genel özellikleri, hangi
mikroorganizmalar tarafından üretildiği, sentetik sürfaktanlara kıyasla avantajları gibi
konularda özellikle son yıllarda yapılan çalışmaları özetleyerek ve bu bileşiklerin potansiyel
kullanım alanları hakkında bilgi vermek amacıyla hazırlanmıştır.