Çağdaş Uygur Şairlerinden Memtili Tevfik Efendi’nin Hayatı ve Eserleri

KAŞGARLI R.

Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, cilt.XLIX, ss.165-194, 2013 (Hakemli Dergi)

  • Yayın Türü: Makale / Tam Makale
  • Cilt numarası: XLIX
  • Basım Tarihi: 2013
  • Dergi Adı: Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi
  • Derginin Tarandığı İndeksler: Other Indexes
  • Sayfa Sayıları: ss.165-194
  • İstanbul Üniversitesi Adresli: Evet

Özet

Şair, müzisyen ve eğitimci Memtili Tevfik Efendi (1901-1937) Doğu Türkistan’da doğmuş, gençliğinde eğitim için Türkiye’ye gelmiş ve tahsilini yapmış, bir öğretmen olarak yetişmiş ender Uygur aydınıdır. Tevfik Türkiye’de kısa bir süre öğretmenlik yaptıktan sonra memleketine dönmüş, yeni usul okul açma yönünde Uygur millî eğitim tarihinde son yüz yılda eşi benzeri görülmeyen başarılara imza atmıştır. Halkı cahillikten ve esaretten kurtarma yolunda şehit olmuştur. Şiirlerinin Uygur millî eğitimi ile iç içe olması, bu şiirlerin saklanmasına ve daha sonra yayınlanmasına vesile olmuştur. Şairin şiirleri Yeni Uygurca dil özelliklerinin bir örneği olmakla beraber Çağatayca, Türkiye Türkçesi, Atuş Ağzı dil özelliklerini de bulundurmaktadır. Bu durum, Yeni Uygurcanın başlangıç dönemindeki dil özelliklerini gözler önüne sermekle kalmayıp, Türk dünyasının dilde, fikirde, işte birliğinin sağlanmasında, karşılıklı eğitim öğretimin önemini bir kez daha hatırlatmaktadır.

Poet, musician and educator Memtili Tevfik Efendi (1901-1937) is a unique Uygur intellectual who was born in East Turkistan, came for education and had education in Turkey in his young times and trained as a teacher. After working as a teacher for a short period of time in Turkey, Tevfik returned to his  homeland realized extraordinary successes of the last century in Uygur national education history with regard to opening schools in new procedures. He became martyr on the way of rescuing the people from ignorance and slavery. Involving his poetry with the Uygur national education enabled these poems to be saved and then to be published. While the poems of the poet are exemplary of the language characteristics of New Uygur language, it contains the language characteristics of Chagatai, Turkey Turkish and Atus Dialect as well. This case not only reveals the language characteristics of New Uyghur language in the beginning period but also it reminds once again the importance of mutual education in ensuring the unity in language, notion and work in the Turkish world as well.