Türkiye Matbuat Cemiyeti: Kuruluşu ve Faaliyetleri

Çakmak, Aydın

Türkiye Matbuat Cemiyeti: Kuruluşu ve Faaliyetleri

Atıf İçin Kopyala

Çakmak A.

Tarih Araştırmaları Dergisi, cilt.42, sa.74, ss.263-288, 2023 (Hakemli Dergi)

Yayın Türü: Makale / Tam Makale
Cilt numarası: 42 Sayı: 74
Basım Tarihi: 2023
Dergi Adı: Tarih Araştırmaları Dergisi
Derginin Tarandığı İndeksler: Index Islamicus, MLA - Modern Language Association Database
Sayfa Sayıları: ss.263-288
İstanbul Üniversitesi Adresli: Evet

XIX. yüzyılda başlayan Osmanlı basın hayatı zaman içerisinde sürekli gelişti. II. Meşrutiyet’in ilanının hemen ardından bir meslek örgütü kurma çalışması yapılmakla birlikte düzenli ve devamlı bir yapı kurulamadı. Söz konusu düşünce ancak Birinci Dünya Savaşı sırasında hayata geçirildi. 1917 yılında teşkil olunan Osmanlı Matbuat Cemiyeti, Mütareke Dönemi’nin karışıklıkları arasında büyük sarsıntılar geçirdi. Bu sırada başlayan Millî Mücadele hareketi içerisinde asıl mesleği gazetecilik ve yazarlık olan kişiler de vardı. Bu kişiler, Millî Mücadele’nin merkezi olan Ankara’da yeni bir cemiyet kurma düşüncesine yöneldiler. Böylece 1921 yılı aralık ayında çalışmamızın konusunu oluşturan basın meslek örgütünün kuruluş kararı alındı. Türkiye Matbuat Cemiyeti, dört aya yakın süren hazırlıklar sonrasında teşkil olundu. Cemiyet, Millî Mücadele döneminde Ankara’da oluşan basın ve yayın muhiti içerisinde faaliyet gösterdi. Mustafa Kemal Paşa’nın, siyasi bir yapı niteliğine sahip olması dolayısıyla ilk başta kuruluşuna karşı olumsuz tavır aldığı bu cemiyetin başkanlığını Yunus Nadi Bey yaptı. Dönemin ünlü pek çok yazar ve basın mensubu da adı geçen cemiyet içerisinde yer aldı. Cemiyet, basın mensupları arasında yardımlaşma ve dayanışma sağlamanın yanı sıra Millî Mücadele’nin propagandasını yapmak gibi temel faaliyet alanlarına sahipti. İstanbul’da faaliyet gösteren dernekle de olumlu bir iletişim kurdu. Bu dönemde Anadolu’ya gelen yabancı yazar ve gazetecilere yoğun ilgi gösteren cemiyet, Millî Mücadele’nin anlamını, durumunu ve haklılığını kendilerine açıklamaya çalıştı. Aynı zamanda Kırım’da yaşanan açlık felaketi için yapılan yardım kampanyasına destek verdi. İşte bu çalışmada, söz konusu özelliklere sahip Türkiye Matbuat Cemiyeti’nin kuruluşu ve faaliyetleri ilk defa, müstakil ve kapsamlı olarak incelenecektir. Çalışmada süreli yayınlar, arşiv belgeleri ve telif eserler gibi kaynaklardan faydalanılmıştır.

The Ottoman press life, which started in the XIXth century, developed continuously over time. Although efforts were made to establish a professional organization immediately after the declaration of the Second Constitutionalism, regular and permanent structure couldn’ t be established. Y et the idea was implemented during the WWI. Founded in 1917, the Ottoman Press Association suffered great shocks amid the turmoil of the Armistice Period. In the National Struggle movement that started at this time, there were also people whose main occupation was journalism and authorship. These people headed for the idea of establishing new society in Ankara, the center of the National Struggle. Thus, in December 1921, the decision was taken to establish Professional organization of the press, which is the subject of this study. The Press Association of Türkiye was organized after nearly four months of preparations. It operated within the press and publishing community formed in Ankara during the National Struggle. Yunus Nadi was the president of this association, which Mustafa Kemal Pasha initially took negative stance against its establishment due to its political nature. Many famous authors and journalist of the time also took part in the association. In addition to providing cooperation and solidarity among Journalists, the association had the main fields of activity of propagandizing the National Struggle. It also established a positive communication with the association operating in Istanbul. The association showed great interest in foreign authors and journalists who came to Anatolia and tried to explain to them the meaning, situation and justification of the National Struggle. It also supported the aid campaign for the famine in Crimea. In this study, the establishment and activities of the Press Association of Türkiye, which has these characteristics, will be analysed for the first time, independently and comprehensively. Sources such as periodicals, archival documents and copyrighted works were utilized here.