Akademik Veri Yönetim Sistemi
İslami İlimler Dergisi, cilt.15, sa.1, ss.57-94, 2020 (Hakemli Dergi)
İnsanlık
tarihinin en eski eylemlerinden biri olan hediyeleşme, çeşitli sebeplerle
insanlar arasında uygulandığı gibi diplomatik ilişkiler çerçevesinde devletler
arasında da uygulanagelen bir teamüldür. Tarih boyunca farklı sâiklerle de olsa
devletler arası münasebetlerde, diplomatik
protokoller gereği hediyeleşmenin gerçekleştiğine dair bir çok kayıt
bulunmaktadır. Özellikle büyük devletler arasındaki diplomatik ilişkilerde
hediyeleşme olgusu daha belirgin hale gelmektedir. Hediyeleşmeler genellikle dostluk bağlarını pekiştirme
amacına matuf olarak milletler arasında barışı hedefleyen siyasî bir
eylem olsa da, zaman zaman veren tarafın güç ve kudretini hissettirme ya da
muhatabı küçük düşürme niyeti de taşıyabilmekteydi. Makalede verilen tarihi örneklerden de uluslararası
ilişkiler ve diplomasi sahasında hediyeleşmenin önemli bir araç olarak kullanılageldiği
anlaşılmaktadır. Bu çalışmada
diplomasi ve hediye kavramları hakkında genel bir çerçeve çizildikten sonra Hz.
Peygamber (sav), Râşid Halifeler (632-661/11-40) ve Emevîler (661-750/40-132)
dönemlerinde diplomatik münasebetlerdeki hediyeleşmeler mercek altına alınacak,
böylelikle kronolojik olarak zikredilerek siyasî ve sosyal olaylar bağlamında
İslam diplomasi geleneğinde hediyeleşmenin yeri ve önemini ortaya konmaya
çalışılacaktır.
The
exchange of gifts, as one of the oldest human gestures, has continued to be
practiced among people for various personal reasons, as well as among nations
for diplomatic relations. There are numerous historical records indicating that throughout
the history the exchange of gifts has taken place among nations within the
conventional diplomatic forms, albeit with different motives and intentions. The practice of gift
exchange has become even more apparent and common, particularly in diplomatic
relations between great states. Even
though by the exchange of gifts is generally aimed to achieve peace or to reach
stragetic and political goal, such as strengthening the mutual bonds between
two nations, it is also used from time to time as a stratagem to humiliate the
recipient of the gift and make him/her feel the power of the giver of the gift.
From the historical
examples that have been presented in this article, one can deduce that the
exchange of gifts has been used as an important tool in international relations
and diplomacy. In this study, right after drawing a general framework about the
concepts of diplomacy and gift, we will examine the cases of the gift exchange
that took place within the diplomatic relations during the periods of the
Prophet Muhammad (pbuh), the Four Rightly-Guided Caliphs (the Rashidun)
(632-661/11-40), and the Umayyads (661-750/40-132). Moreover, by presenting the
political and social events of the time in a chronological order, we shall show
the place and importance of the practice of the gift exchange in the overall
context of Islamic diplomatic tradition.