Akademik Veri Yönetim Sistemi
Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisİ, cilt.20, sa.2, ss.689-726, 2020 (Hakemli Dergi)
16. asrın Halvetî şair ve yazarlarından Şâh Velî Ayıntâbî’nin seyr ü sülûk hikâyesini
ve vasiyetini konu edinen er-Rıhletü’s-seniyye adlı bir eseri bulunmaktadır. er-
Rıhletü’s-seniyye, müellifin altmış üç yaşında iken yazdığı, manevi olgunlaşmasında
emekleri bulunan ailesi ve tarikat büyükleri ile olan münasebetlerini anlattığı
bir eserdir. Çalışmamızda müellifin aile ve dergâh çevresindeki önemli şahıslara
dair verdiği bilgilerden hareketle aslında kendi manevi serencamını anlattığı
eserin otobiyografik özelliğinin öne çıkarılması hedeflenmiştir.
Makalede, öncelikle asil bir aile geçmişi olan Şâh Velî ve eserleri hakkında bilgiler
verilmiş; biyografik kaynaklarda müellife dair yer alan bilgilerin kritiği yapılmıştır. Makalenin birinci bölümünde er-Rıhletü’s-seniyye genel itibarıyla tanıtılmış
ve eserin muhtevası özet olarak verilmiştir. İkinci bölümde ise eserin otobiyografik
olarak incelemesi yapılmıştır. Bu bölümde müellifin seyr ü sülûk hikâyesi
bağlamında anlattığı yedi kişi ayrı başlıklar hâlinde incelenmiştir. Müellifin tesirinde
kaldığı yedi kişi dedesi, babası, annesi, kardeşi, hocası ve birbiri ardınca
irşad görevine gelen iki mürşididir. Müellifin eserinde verdiği bilgiler ışığında irşad
makamına kadar yükselmesinde kendisine destek olmuş bu kişilerin kimlikleri
ortaya konulmaya çalışılmıştır. Birinci ağızdan verilen bilgiler yanında tarihî
ve biyografik kaynaklarda yer alan bilgilere başvurulmak suretiyle de müellifin
tesirinde kaldığı söz konusu kişilere dair parçalı bilgiler bir araya getirilmiştir. er-
Rıhletü’s-seniyye’nin son kısmında mürşit olacak kimsenin vasıfları ve kendisinden
sonra yerine geçecek kimsenin seçimini ihtiva eden vasiyet yer almaktadır.
Anahtar Kelimeler: Şâh Velî, Halvetî, Seyr ü sülûk, Vasiyetnâme, Otobiyografi.
Shah Velî ‘Ayintâbî, a 16th century poet and writer, is the author of al-Rihlat al-
Saniyya, the story of his sayr al-sulûk. al-Rihlat al-Saniyya, written by the author
when he was 63 years old, portrays his family members who had an influence on
his spiritual maturation, and his relations with the seniors of his Sufi order. Our
study aims to underline the autobiographical character of the work based on the
information given by the author about his family members and significant people
at the dervish convent (dergâh). First of all, the biography of Shah Veli with a
noble lineage and a list of his works are provided. Information about the author
in the biographical sources is critically evaluated. In the first part of the article,
al-Rihlat al-Saniyya is introduced in general and a content analysis of the work is
presented. In the second part, an autobiographical examination of the work is
made. In this section, seven people, told by the author in the context of his sayr
al-sulûk story, are examined under different sections. These seven people who
left a deep impression on the author are his grandfather, his father, his mother,
his brother, his teacher, and two sheikhs who undertook the irshad work successively.
In the light of the information given by the author, the identities of the
people who supported him to reach the position of irshad are revealed. In addition
to the firsthand data given by the author, fragmented information about
these seven people who influenced him has been brought together with reference
to historical and biographical sources. The last part of the al-Rihlat al-Saniyya
includes his testament which details the qualifications of the person who will become
a murshîd, and explains the appointment procedure of the person who is
set to replace him.
Keywords: Shah Velî, Khalwati, Sayr al-sulûk, Testament, Autobiography.