Akademik Veri Yönetim Sistemi
Adil Özme'nin Hatırasına, Fahriye Bayram, Editör, Bilgin Kültür Sanat Yayınları, Ankara, ss.293-306, 2024
Özet
Kars’ın
15 km kuzeydoğusunda merkeze bağlı Mezra köyü yakınlarındaki kilise bu metnin konusunu
oluşturmaktadır. Bugüne kadar ayrıntılı çalışılmamış kilisenin bulunduğu köyün tarihi,
nüfusu, konumu, mevcut durumu, mimarisi arazi çalışmaları verileri ışığında görseller
ve çizimlerle desteklenerek anlatılmıştır. Metnin sonunda da yapının tarihiyle
ilgili kısa bir değerlendirme yapılmıştır.
Mezra
köyü, 1880’lerin başında Rus yönetimi sırasında göçmen Ermenilerin yerleştirildiği
köylerden biridir. Kilise Mezra köyünün yaklaşık 1,5 km kuzeyinde, Kars Çayı’nın
kenarındaki düzlüğe inşa edilmiştir. Yapı günümüze büyük bölümü yıkılmış, harap
hâlde ulaşmıştır.
Kilise,
dıştan doğu-batı doğrultusunda dikdörtgen, içten haç planlı, tek apsisli,
pastoforion odalı, batıda iki şapele sahip, muhtemelen kubbeli bir yapıdır.
Kilise, doğu-batı yönünde yaklaşık 11,20 m, kuzey-güney yönünde 8,20 m ölçülerindedir.
Batıdaki iki şapel ve pastaforion odaları aynı düzenlemeye sahiptir. Bu mekânlar
doğu-batı doğrultusunda dikdörtgen planlı, at nalı şeklinde tek apsisli ve beşik
tonoz örtülüdür.
Kilise
hakkında bugüne kadar incelediğimiz dönem kaynakları ve yayınlarda bilgiye rastlanmamıştır.
Yapıda herhangi bir kitabe bulunmadığı için de ne inşa tarihi ne de ithafı hakkında
bilgimiz yoktur. Ancak mevcut mimari verileri değerlendirdiğimizde kilisenin Orta
Çağ’a ait bir Ermeni yapısı olduğu düşünülmektedir.
Anahtar Kelimeler: Kilise, Kars, Ermeni, Osmanlı, Rus,
Orta Çağ
Abstract
The
main subject of this paper is the church near Mezra village, 15 km northeast of
Kars. Firstly, Mezra village where the church is located, are mentioned its
history and population. Then, the location, current condition and architecture
of the church, which has not been studied in detail so far, are described in
the light of the data of fi eld studies, supported by visuals and drawings. A
brief evaluation of the history of the building is made at the end of the text.
Mezra
Village is one of the villages where immigrant Armenians were settled during
the Russian rule in the early 1880s. The church was built approximately 1,5
kilometres north of Mezra village, on the plain on the edge of the Kars Stream.
The building has survived to the present day in a destroyed and in ruins.
The
church has a rectangular plan in the east-west direction. Internally it has a
cruciform plan, a single apse, a pastophorion room, two chapels in the west,
and probably a domed building. The church measures approximately 11,20 m in
east-west direction and 8,20 m in north-south direction. The two chapels in the
west and the pastaforion rooms have the same arrangement. These rooms have a
rectangular plan in the east-west direction, a single horseshoe-shaped apse and
a barrel vault.
There
is no information about the church in the period sources and publications we
have examined so far. Since there is no inscription on the building, we have no
information about the date of construction or the dedication. However, when we
evaluate the available architectural data, it is thought that the church is an
Armenian building from the Middle Ages.
Keywords: Church, Kars, Armenian, Ottoman,
Russian, Middle Ages