Bilge Kağan Abidesi’nde Niteleme Sıfatları


Creative Commons License

Temel Alemdar E.

Uluslararası Sosyal ve Ekonomik Bilimler Dergisi (International Journal of Social and Economic Sciences), cilt.1, sa.1, ss.47-57, 2011 (Hakemli Dergi)

Özet

Türk yazı dilinin ilk evresi olarak kabul edilen Eski Türkçe dönemi VIII. yüzyıl ile XI. yüzyıl arasını kapsayan ve Runik harfli Köktürkçe ile Uygur harfli metinleri bünyesinde barındıran ana evredir. Türkçe’nin ilk yazılı kaynakları olarak bilinen Orhun abideleri, VIII. yüzyılda dahi Türkçe’nin ne kadar sağlam bir dilsel zemine sahip olduğunu gözler önüne seren belgelerdir.

Bu çalışmada Orhun abidelerinden Bilge Kağan metninde yer alan niteleme sıfatlarının tasnifi üzerine bir sunum yapılacaktır. Niteleme sıfatlarının tespitinde Muharrem Ergin’in Boğaziçi Yayınları’ndan çıkan Orhun Abideleri adlı eseri kaynak olarak kullanılmıştır. Yapılarına ve işlevlerine göre sınıflandırılan niteleme sıfatlarının, yer aldığı cümleler içinde verilmesine özen gösterilmiştir. Dil üzerine çalışan araştırmacılar, bir dili güçlü gösteren en önemli unsurun o dilin söz varlığı ve söz varlığındaki birimler olduğunu savunurlar. Bundan hareketle söz varlığını incelediğimiz Orhun Abideleri’nde karşımıza çıkan sıfatların Eski Türkçe’den itibaren yadsınamayacak derecede önemli bir yere sahip olduğunu görürüz.

Bu yazıda Türkçe’nin edebî bir üsluba sahip olmasında sıfatların ne derece etkili olduğu gösterilecek ve bununla bağlantılı olarak niteleme sıfatlarının analizi yapılacaktır.

Anahtar Sözcükler: Orhun Abideleri, Söz varlığı, Niteleme Sıfatları, Yapılarına göre Sıfatlar, İşlevlerine göre Sıfatlar

The Old Turkish period which is accepted as the first phase of Turkish Literary Language is the main phase containing between 8th and 11th centuries and incorporating Köktürkçe with the Runic Script and texts with Uyghur letter. Orkhon inscriptions, known as the first written source in Turkish, are the documents revealing that Turkish has such a lasting linguistic base even in the 8th century.

In this study, it is going to be made a presentation on classification of the qualificative adjectives taking place in Bilge Qaghan text that is one of the Orkhon Inscriptions. The work of Muharrem Ergin, called Orkhon Inscriptions, is used as a source in determination of the qualificative adjectives. It is given a particular importance on stating in the original sentences of the qualificative adjectives which are classified according to their structures and functions.

The researchers studying on language asserts that the most important factor that regards language as strong is vocabulary and units in the vocabulary .From this point of view we consider adjectives that we face with while studying the vocabulary of Orkhon Inscriptions have an important place that cannot be denied since Old Turkish.

In this article, it is going to be indicated in having literary style of Turkish how efficient the adjectives are; in connection with this it is going to be done analysis of the qualificative adjectives.

Key Words: Orkhon Inscriptions,Vocabulary, Qualificative Adjectives,Adjectives according to the Structures,Adjectives according to