Akademik Veri Yönetim Sistemi
12. Uluslararası Üsküdar Sempozyumu, İstanbul, Türkiye, 13 - 15 Ekim 2023, ss.89-90
Türk hat sanatı tarihinin önemli isimlerinden biri olan Hafız Osman Efendi (1642-1698), 56 yıllık ömrüne Mushaf-ı Şerîf, En’âm-ı Şerîf, Hilye-i Şerîf, murakka’a, kıt’a ve karalama gibi pek çok yazma eseri sığdırmıştır. Ancak literatürde, üzerinde pek durulmamış bazı kitâbeler de kaleme aldığı belirtilmektedir. Karacaahmet Tunusbağı Kabristanı’nda yer alan Köprülü Damadı Siyavuş Paşa’nın (ö. 1099/1688) mezar taşı ve Doğancılar’daki Şehit (Sarı) Süleyman Paşa Camii haziresine bitişik çevre duvarında yer alan iki kitabe, Hafız Osman Efendi’ye atfedilmeleri sebebiyle sanatsal açıdan önemlidir.
Söz konusu kitâbeler, aynı zamanda, dönemin önde gelen devlet adamları adına yazılmış siyasi içerikli metinler olmaları bakımından da dikkat çeker. Sünbüliye tarikatına mensubiyeti bilinen Hafız Osman Efendi’nin, bu tarikatın şeyhlerinden Nakşî İbrahim Efendi’ye ait bir metni Siyavuş Paşa’nın mezar taşında kullanmış olma ihtimali, 17. yüzyılda siyaset, tarikat ve sanatın kesişim noktalarından birini gözler önüne sermektedir.
Bu bildiride, daha çok yazma eserleriyle tanınan Hafız Osman Efendi’nin Üsküdar’da bulunan ve kendisine atfedilen kitâbeler üzerinde durulacaktır. Taşa mahkûk celî sülüs denemesi olarak değerlendirilebilecek bu kitâbeler, şehir tarihi, sanat tarihi ve dönemin siyaseti açısından yorumlanacaktır.
Hafız Osman Efendi (1642-1698), one of the key figures in the history of Turkish calligraphy, produced numerous works during his 56-year life, including Mushaf-ı Şerîf, En’âm-ı Şerîf, Hilye-i Şerîf, murakka’a, kıt’a, and drafts. While these works are well known, the literature also notes that he wrote several inscriptions that have not yet received much attention. Two of these inscriptions, located on the tombstone of Köprülü Damadı Siyavuş Paşa (d. 1688) in the Karacaahmet Tunusbağı Cemetery and on the perimeter wall adjoining the Şehit (Sarı) Süleyman Paşa Mosque’s graveyard in Doğancılar, are attributed to Hafız Osman Efendi and are of artistic importance.
These inscriptions are noteworthy not only because of their artistic value but also due to their political content, having been composed for prominent statesmen of the time. The possibility that Hafız Osman Efendi, who was known to be affiliated with the Sünbüliye order, used a text from Naqshbandi Sheikh İbrahim Efendi, a spiritual leader of the order, on Siyavuş Paşa’s tombstone highlights an intersection between politics, Sufism, and art in the 17th century.
This paper will focus on the inscriptions attributed to Hafız Osman Efendi in Üsküdar, particularly examining them as examples of taşa mahkûk celî sülüs (engraved celî sülüs script). These inscriptions will be interpreted in the context of urban history, art history, and the political landscape of the period.