Akademik Veri Yönetim Sistemi
İSTANBUL ÜNIVERSITESI EDEBIYAT FAKÜLTESI TÜRK DILI VE EDEBIYATI DERGISI (TÜDED), cilt.57, ss.81-106, 2017 (ESCI)
Bu çalışmada, Türkçede standart dil ve ağızlarda meteorolojik bir süreç olan
yağmurun niteliklerine, zamanına, süresine, hızına, şiddet ve miktarına göre
farklılaşan şekillerinin dile yansımasını tespit etmek ve yağmurun değişik
adlandırmalarına sebep olan farklılıklarını tasnif etmek amaçlanmıştır. Tabiat
olaylarının, genel anlamıyla coğrafyanın bir dilin söz varlığına olan etkisi yadsınamaz.
Bunun bir sonucu olarak tüm dünya dillerinde havadaki su buharının sıvı bir
şekilde yeryüzüne düşmesi anlamına gelen “yağmur” sözcüğünün niteliklerine ve
özelliklerine göre farklı adlandırmalarına rastlanır. Dillerin standart değişkelerinde
belli sayıda yağmur adı tespit edilirken ağızlarda daha zengin bir isimlendirmeyle
karşılaşılmaktadır. Bu çalışmada standart Türkçe için Türk Dil Kurumu Güncel Türkçe
Sözlükten, ağızlar için Türk Dil Kurumu Derleme Sözlüğü’nden yararlanılmıştır.
Çalışmada Türkçede yağmur ile ilgili 180 civarı kelimenin varlığı tespit edilmiş, bu
kelimeler anlamlarına göre tasnif edilmiş, dil bilgisel yapılarının ve kökenlerinin
izahına çalışılmıştır.
Anahtar Kelimeler: Türkçe, yağış, yağmur, leksikoloji, Anadolu ağızları.
This study aims to determine the reflection of rain types -a meteorological process
which take different shapes on the basis of the properties of the raindrop, time
periods of the rainfall, speed, volume and the amount of rain- in Turkish and it seeks
to classify the features triggering different naming for rain. The effect of natural
events, or in more general terms the geography, on language cannot be ignored.
As a result, it is possible to encounter different names for “rain” -which is a word for
the water vapor in the air which falls back to earth in the liquid form- in terms of its
features. Although standard variants of languages have certain number of names
for rain, we encounter a larger body of vocabulary for rain in the dialects. Türk Dil
Kurumu’s Güncel Türkçe Sözlük (Dictionary of Contempoarary Turkish) and Türk Dil
Kurumu Derleme Sözlüğü (Dictionary of Turkish Dialects) have been benefited for
this study. More than 180 words related to rain have been found, and these words
were classified according to their meanings. The origin and linguistic structures of
these words have also been sought to explain in the present study.
Keywords: Turkish, rainfall, rain, lexicology, Anatolian Turkish dialects.