Akademik Veri Yönetim Sistemi
5. Uluslararası ve 23. Ulusal Halk Sağlığı Kongresi , Antalya, Türkiye, 13 - 18 Aralık 2021, ss.660
Giriş-Amaç: Ülkemizde ilk vakanın 11 Mart 2020 tarihinde resmen duyurulmasıyla başlayıp, halen devam eden COVID-19 salgınında yaşanan sosyal izolasyon ve uzayan karantina süreleri kişileri psikososyal açıdan da derinden etkilemiştir. Çalışmamız COVID-19 geçiren ve izlem sürecinde olan kişilerin psikososyal etkilenimlerini incelemek amacıyla yapılmıştır.
Gereç-Yöntem: Kesitsel tipte olan çalışmamız Nisan -Haziran 2020 tarihleri arasında bir üniversite hastanesinin COVID izlem polikliniğinde takip edilen erişkin hastalar ile yürütülmüştür. COVID İzlem Polikliniği’nde COVID-19 tanısı alıp, izolasyon süreci bittikten ya da taburcu olduktan bir ay sonra ayaktan başvuran hastalar hem bedensel hem de psiko-sosyal yönden izlenmektedir. Çalışmanın evrenini bu tarihlerde polikliniğe kayıtlı olan 513 hasta oluşturmaktadır. Herhangi bir örneklem seçilmeksizin evrenin tamamına erişmek hedeflenmiştir. Poliklinik izlemine gelen ve çalışmaya katılmayı kabul eden, verileri tam olan 433 kişi örneklemi oluşturmuştur. Çalışmanın verileri kişilerin sosyodemografik özelliklerinin, sağlığı etkileyebilecek alışkanlıklarının, COVID-19 nedeniyle karşılaşmış olabilecekleri güçlüklerin ve hastalık döneminde destek alma durumlarının sorgulandığı bir soru formu ve Türkçe validasyonu yapılmış bulunan 12 soruluk Genel Sağlık Anketi (GSA) ile toplanmıştır. GSA 0-12 puan arasında puanlanmakta olup, depresyon riski açısından 0-1 puan düşük, 2 ve üzeri puan orta/ yüksek risk olarak sınıflanmaktadır. Sorular poliklinikte görev alan halk sağlığı asistanları tarafından çalışmaya katılmayı kabul eden kişilere yüz yüze sorularak, alınan yanıtlar elektronik ortamda kaydedilmiştir. Psikolojik destek almak istediğini belirten hastalar aynı hastanenin konsültasyon-liyezon birimine yönlendirilmiştir. Çalışmanın Sağlık Bakanlığı ve Etik Kurul izinleri alınmış olup, istatistik analizlerinde ki-kare testi kullanılmış, p<0,05 anlamlı kabul edilmiştir.
Bulgular: Hastaların yaş ortalaması 48,9±14,4, %45’i kadındı. COVID-19 hastalığı sürecinde kişilerin %88’i ailelerinin, %48’i üniversite hastanesinden kendilerini telesağlık sistemi ile evde takip eden hekimlerin, %37’si ise arkadaşlarının destek olduğunu belirtmiştir. Hastalık sürecinde ise %45’i bedensel zorluk, %35’i psikolojik zorluk yaşamıştır. Ayrıca hastalar ekonomik ve sosyal zorluklar yaşadıklarını, evde izolasyon sürecine uyumda zorlandıklarını ifade etmiştir.. Salgın sürecinde hastaların %32,6’sı gelirinin azaldığını, %40’ı gelirinde herhangi bir değişiklik olmadığını belirtmiştir. GSA puanına göre hastaların %37’si depresyon gelişimi açısından risk grubunda olarak tespit edilmiş; sorulduğunda %15’i psikolojik destek almak istediğini belirtmiştir. COVID-19 sürecinde ailesinden ve telesağlık izlem hekiminden destek alan hastaların GSA’ya göre orta/yüksek risk grubunda olma oranları destek almayanlara göre anlamlı olarak düşük bulunmuştur (sırasıyla p=0,038, p=0,0259). Hastalık döneminde psikososyal konularda, evde izolasyona uyumda ve hastalığıyla ilgili bilgi edinmede zorluk yaşayan hastaların GSA’ya göre orta/yüksek risk grubunda olma oranları anlamlı olarak yüksektir. (sırasıyla p<0,001 p=0,005 p=0,003 p=0,037). Psikolojik destek almak isteyen hastaların GSA’ya göre orta/yüksek risk grubunda olma oranları psikolojik destek almak istemeyenlerinkine göre anlamlı olarak yüksektir (p<0,001).
Sonuç: Çalışmamızın bulguları değerlendirildiğinde, COVID-19’un bedenlerde yarattığı sorunlara ek olarak azımsanmayacak düzeylerde psikososyal sorunlara da yol açtığı anlaşılmaktadır. Hastalığı süresince destek aldığını ifade eden kişilerin GSA sonuçlarının daha olumlu çıkması dikkat çekicidir. Bu nedenle COVID-19 tanısı alan hastalara psikolojik destek seçeneğinin de sunulması ve ruh sağlığı açısından değerlendirme, gerektiğinde tedavi ve izlemlerinin yapılmasının, hastalığın neden olduğu zorluklarla baş etmeleri açısından yararlı olacağı söylenebilir. Çalışmamız bir üniversite hastanesinde COVID-19 sonrası izlenen hastaların sonuçlarını içerdiğinden genellenebilirliği kısıtlı olmakla birlikte, hastalık sürecinde yaşanan psikososyal etkilenimleri ve destek gereksinimini göstermesi açısından önemlidir.
Anahtar Kelimeler: Anahtar Sözcük: COVID-19, izlem, psikososyal, destek, genel sağlık anketi