Akademik Veri Yönetim Sistemi
6.Uluslararası Islam Tıp Tarihi Cemiyeti Kongresi ISHIM (2014), Van, Türkiye, 23 - 26 Eylül 2014, ss.75
“Türkiye’de Harf Devrimi Sonrası İslam Tıp Tarihine İlişkin
Yazma ve Eski Harfli Eserlerin Serüveni”
“The Adventure of Manuscripts and Works Printed in Non-
Latin on Islamic Medical History After the Alphabet Reform
in Turkey”
Hayrünisa ALP
Yrd.Doç.Dr. İstanbul Üniversitesi, Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi
Enstitüsü
hyralp@istanbul.edu.tr
Özet
Türkiye Cumhuriyeti’ nin ilanından kısa bir süre sonra kültürel reform hareketleri
kapsamında gerçekleştirilen en önemli inkılap hareketlerinden biri Harf İnkılabıdır.
Türklerin İslamiyeti kabulunden 1928’e kadar Müslümanların ortak alfabesi
özelliğini taşıyan Arap harfleri yerini Latin alfabesine bırakmıştır. Dolayısıyla o
güne kadar yazılmış bütün yazma ve matbu eski harfli eserler atıl durumda
kalmıştır. Latin alfabesiyle büyüyecek kuşakların, özellikle araştırmacıların arşiv
ve kütüphanelerde bulunan eski eserlerden faydalanabilmesi amacıyla kütüphane
kataloglarının Türkçe transkripsiyonlarının yapılması, mevcut katalogu olmayanlar
içinse kataloglar hazırlanmasına yine o yıllarda başlanılmıştır. Müellifi bilinen
Anadolu’da yazılmış en eski kitap Harezm asıllı tabip Hakim Bereket’in “Tuhfe-i
Mubarizi” adlı tıp yazmasından, 1849’da basılan ilk Tıp Mecmuası “Vekai-i
Tıbbiye’ye” kadar tıp tarihine ait pek çok eser bugün Anadolu topraklarında mevcut
208.562 el yazması ve 56.550 Türkçe basma kitaplar içinde azımsanmayacak
ölçüde bir bölümünü oluşturmaktadır.
Tıp tarihine ilişkin eserlerin ve künyelerinin günümüze ulaşmasında ne gibi iş ve
işlemler gerçekleşmiştir? Bugün elimizde mevcut fakat zaman zaman bulmakta
zorluklar yaşadığımız mevcut İslam Tıp Tarihine ilişkin yazma ve eski harfli basma
eserler bugünlere nasıl gelmişlerdir? Çok değerleri tıp bilginlerinin eserlerinin
akıbeti ne olmuştur? Bu bildiride Harf İnkılabı’nın hemen ardından 1978 yılında
yayımlanan TUYATOK(Türkiye Yazmaları Toplu Katalogu) ve 1986’da basılan
Arap Harfli Türkçe Eserler Bibliyografyası’nın basılmasına kadar olan süreçte tıp
tarihine ilişkin eski harfli yazma ve basma eserlerin geçirdiği serüven tartışılacaktır.
Milli Kütüphane, yazma kütüphaneleri, müze kütüphaneleri, halk kütüphaneleri
gibi kütüphanelerde ve özel koleksiyonlarda tarihten yüzyılımıza ulaşmayı
başarmış bu belki içlerinde hazineler barındıran eserlerin nitelik ve nicelik
açısından geçirdiği evrim bildiri konusu kapsamındadır.