G20 Ülkelerinin Covid-19 Pandemisi ile Mücadele Performanslarının Çok Kriterli Karar Verme Yöntemleri ile Değerlendirilmesi

Karakaş Geyik S., Satman M. H., Kalyoncu G.

Ekoist journal of econometrics and statistics (Online), sa.37, ss.27-52, 2022 (Hakemli Dergi)

Özet

Covid-19 pandemisi ilk günden günümüze dünyayı etkisi altına almış ve ülkeleri birçok farklı alanda etkilemiştir. Ülkelerin pandemi ile mücadele performanslarının belirleyicileri arasında mevcut sağlık sistemlerinin gücü, ekonomik yapıları, demografik yapıları, uygulanan önlemler ve yapılan destekler gibi kriterler sayılabilir. Bu süreçte ülkelerin dâhil olduğu uluslararası organizasyonların aldığı ortak kararlar da pandemi ile mücadele aşamasında ülkeleri desteklemektedir. Çalışmanın temel amacı söz konusu uluslararası organizasyonlardan G20 topluluğundaki ülkelerin pandemi ile mücadele performanslarının çok kriterli karar verme yöntemleri (ÇKKV) aracılığıyla değerlendirilmesidir. Çalışmada öncelikle kriterler için CRITIC yöntemi ile ağırlıklandırma işlemi gerçekleştirilmiştir. En önemli kriterler sırasıyla vaka sayısı, ölüm sayısı, likidite destekleri ve sağlık sektörüne yapılan ek harcamalar olarak saptanmıştır. Sonrasında ÇKKV yöntemlerinden TOPSIS, COPRAS, ARAS, WASPAS, MOORA, MABAC yöntemleri ile analiz gerçekleştirilerek ülkelere ilişkin sıralamalar elde edilmiştir. Nihai olarak ortak bir sıralama için COPELAND yöntemi kullanılmıştır. Sonuç olarak en başarılı ülkeler sırasıyla Avusturalya, Japonya ve Çin olarak belirlenirken son sıraları Brezilya, Meksika ve Güney Afrika paylaşmaktadır. 

The COVID-19 pandemic has affected countries around the whole world in many different areas. The main determinants of a country’s performance against the pandemic can be summarized through criteria such as the strength of its current health system, economic structures, demographic structures, restrictions, and support. Countries’ strategies also involve the consensus that has been reached by international organizations. The main purpose of this study is to evaluate the performance of G20 countries using multiple criteria decision-making (MCDM) methods. The criteria were first weighted using the CRITIC method, with the number of cases, number of deaths, liquidity supports, and additional expenditures in the health sector having been determined as the most important criteria. The data were then analyzed using MCDM methods to obtain countries’ rankings. As a result, the most successful countries were respectively determined as Australia, Japan, and China, while Brazil, Mexico, and South Africa came in the respective last three places.