Doğu ve Batı Anadolu’nun litosfer yapısı ve evrimi konusunda son yıllarda yapılan jeofizik,
jeolojik ve petrolojik içerikli araştırmalar, her iki bölgenin de manto litosferlerinin ince
olduğunu veya bu katmanın duraysızlaşarak astenosferin içine düştüğünü ortaya koymuştur.
Doğuda kıtasal çarpışmaya bağlı olan sıkışmalı ve batıda gerilmeli olmak üzere tamamen
farklı iki tektonik rejimin hâkim olduğu Anadolu yarımadası altındaki manto litosferinin
genel olarak incelmiş olduğu hipotezi öne sürülmüş (örneğin, delaminasyon-ayrımlanma,
levha yırtılması) fakat bu duruma sebebiyet verebilecek jeodinamik modeller sayısal
verilerle test edilmemiştir. Bu araştırma kapsamında hem Doğu hem de Batı Anadolu’da
manto litosferinin incelmesine/duraysızlığına yol açmış olduğu düşünülen jeodinamik
modeller/mekanizmalar sayısal parametrelerle test edilerek en uygun modelin hangisi olduğu
belirlenmeye çalışılmaktadır. Bu amaçla özellikle iki (2-D) ve üç boyutlu (3-D) deneysel sonlu
eleman ve sonlu farklar modelleme tekniği tercih edilmiştir. Elde edilen model sonuçları,
yayınlanmış jeofiziksel, jeolojik ve petrolojik çalışmaların sonuçlarıyla karşılaştırılarak ve
test edilerek günümüzde karmaşık tektonik rejimlerin hâkim olduğu Anadolu levhasında
manto litosferinin nasıl ve neden incelmiş olduğu sorusuna yaklaşımda bulunulmasında
kullanılmaktadır. Birinci yazarın TÜBİTAK kariyer projesinin (113Y200) kapsamındaki
bu çalışma, tamamlandığında genel anlamda derindeki manto dinamiğinin tektonik evrime
etkisinin boyutlarını bilmemiz konusunda bilgiler sağlayacak, Anadolu bloğunun ve ince
manto litosferi ile temsil edilen diğer orojenik kuşakların gelişiminin daha iyi anlaşılmasına
yardımcı olacaktır.
Anahtar Kelimeler: Anadolu plakasi, Ince Litosfer, Jeodinamik Modelleme, Delaminasyon,
Manto dinamigi
Recent geological, geochemical and geophysical studies in the eastern and western Anatolia
region have suggested that lithosphere has been significantly thinned and/or component of
the mantle lithosphere has been removed. Although the absence of portions of the lithosphere
for both of these orogenic regions is widely accepted, the thermo-mechanical process to
account for this lithospheric thinning and foundering event is still uncertain. In this research,
we focus on identifying and quantifying specific mechanisms involved in the instabilities (e.g
delamination, slab break-off, tear) of the lithosphere in the eastern Anatolia contractional
region and western Anatolia extensional region. The research uses numerical (finite element
and finite difference) experimental technique for forward modeling of the geodynamic
processes of two (2-D) and three-dimensional (3-D) aspects. The results of the modeling
experiments are compared and contrasted against available geophysical, geological and
petrological observables, and in particular our research team will aim to understand
better for what is the primary cause of the thin mantle lithosphere structure in the complex
deformation types of Anatolia. The research is conducted-funded through Tubitak career
grant provided to the first author in this work. At the end, it will provide new insight into how
mantle dynamics (vertical tectonics) drives surface tectonics, and illuminate the processes
responsible for an active tectonic environment underneath Anatolian plate as well as other
orogenic regions associated with the thin mantle lithosphere structure.
Keywords: Anatolian plate, Thin lithosphere , Geodynamic Modeling, Delamination, Mantle
dynamics