Akademik Veri Yönetim Sistemi
Güney-Doğu Avrupa Araştırmaları Dergisi, cilt.2, sa.30, ss.89-110, 2019 (Hakemli Dergi)
Osmanlı Devleti üzerinde bulunduğu topraklar tarih öncesi çağlardan itibaren, çeşitli uygarlıklara ev sahipliği yapmıştır. Bu uygarlıkların bulunduğu eski kentler ve eserler hakkında antik kaynaklarda çok fazla bilgi bulunmaktadır. Bu bilgiler birçok kişinin ilgisini çekmiştir. Kaynakların değişik dillerde tercüme edilmesiyle de daha çok kişi bu bilgilere ulaşmıştır. Böylece dikkatler, eski uygarlıkların yaşadığı bölgelere yönelmiştir. Osmanlı Devleti çeşitli uygarlıkların doğup yaşadığı ve birçok eser bıraktığı topraklar olduğundan, 16. yüzyıl itibariyle bu eserlere ilgi duyan birçok seyyah ve araştırmacının dikkatini çekmiştir.
Osmanlı Devleti’ne arkeolojik gezi ve araştırma yapmak amacıyla gelen seyyahların sayısı, 19. yüzyıla gelindiğinde Avrupa’da arkeolojik eserlere karşı olan ilginin giderek artmasıyla birlikte çoğalmıştır. Bunların birçoğu arkeolojik araştırma ve kazı yaparken, bazıları da yalnızca arkeolojik alanları gezmiştir. Makalede özellikle 19. yüzyılda Osmanlı Devleti’nde arkeolojik geziler yapmış seyyahlardan bahsedilecektir. Osmanlı Devleti’nin bu seyyahlara bakış açısı ve uyguladığı kurallar ortaya konulacaktır. Ören yerlerini incelemeye gelen seyyahların ülkeye giriş çıkışlarında nelere dikkat edilirdi ve hangi uygulamalara tabi tutulurlardı, ülke topraklarında ne gibi kurallar çerçevesinde seyahat edebilirdi sorularına cevap bulunacaktır.
Ören yerlerini incelemeye gelen seyyahlar, Osmanlı Devleti’ne gelişlerindeki tek amaçlarının Osmanlı Devleti’ndeki medeniyetlerin tanıtımına yardım etmek olduğunu söyleseler de görünen odur ki, buldukları arkeolojik eserleri ele geçirmeyi amaçlamaktadırlar. Kazılar yapan arkeologların çalışmaları daha geniş çaplı çalışmalardır ve yüksek düzeyde ekonomik destek isteyen bir çalışmadır. Seyyahların ise daha bireysel gezi yapmaları ve ülke genelini kolaylıkla dolaşabilmeleri söz konusudur. Seyyahlar, kimi zaman küçük çaplı ve izinsiz kazılar da yapabilmiştir. Bu makalede bu çerçevede Osmanlı Devleti’nde ören yerlerini incelemeye gelen seyyahlar ve bunların çalışmaları üzerinden 19. yüzyılda Osmanlı topraklarında arkeolojik faaliyetlerden kesitler sunulacaktır.
Anahtar sözcükler: Osmanlı Devleti, arkeoloji, arkeolog, seyyah, koleksiyoner, antika.
The Travelers who Came to Examine the Ruins in the Ottoman Empire
The territory covered by the Ottoman Empire were home to the various civilizations since the prehistoric times. There is a lot of information about ancient cities and work of arts of these civilizations. These information have attracted many people’s attention. With the translation of the resources in different languages, more people have reached these information. Thus, attention is directed to the regions where ancient civilizations lived. Since the Ottoman Empire was a land where various civilizations were born and lived and left many works, it attracted the attention of many itinerants and researchers who were interested in these works as of the 16th century.
The number of archaeologist itinerants visited the Ottoman Empire for archaeological travel and research has increased with the increasing interest in archaeological artifacts in Europe in the 19th century. While many of them made archaeological research and excavations, some of them only visited archaeological sites. In the article, archaeologist itinerants who made archaeological travels to Ottoman Empire in the 19th century will be mentioned. The point of view and the rules applied by the Ottoman Empire to the archaeologist itinerants will be revealed. Answers will be found for the questions such as what to looked out for the entrance and exit of the itinerants, and what applications would be applied and what the rules were for travel in the country.
Although the itinerants visiting historical sites said that the only purpose of the them to come to the Ottoman Empire was to help the introduction of civilizations in the Ottoman Empire but, it is clearly seen that they were aim to capture archaeological artifacts that they found. The works of archaeologists who make excavations were extensive and it was work that requires a high level of economic support. It was possible for the itinerants to travel more individually and to travel around the country easily. Sometimes, itinerants made small and unauthorized excavations. In frame work of this article, sections from archaeological activities will be presented through itinerants visiting historical sites who came to the Ottoman Empire in the 19th century and their works.
Keywords: The Ottoman Empire, archeology, archaeologist, traveler, collector, antique.