Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Doktora
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Koç Üniversitesi, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2021
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: ÇİĞDEM MÜGE HAYLI
Danışman: Ayfer Aydın
Özet:
Amaç: Bu çalışma zihinsel engelli çocuk ve annelerine sağlığı geliştirme modeline göre verilen uyku hijyeni eğitiminin uyku kalitesine etkisini belirlemek amacıyla yapılmıştır. Gereç ve Yöntem: Araştırmanın örneklemini, 2-18 yaş grubundaki toplam 80 zihinsel engelli çocuk ve anneleri oluşturmuştur. Araştırmada nicel ve nitel yöntemlerinin bir arada kullanıldığı karma araştırma yöntemi kullanılmıştır. Araştırmanın birinci aşamasında; zihinsel engelli çocuk ve annelerinin uyku kalitesini engelleyen ve kolaylaştıran faktörleri belirlemek için niteliksel yöntemlerden derinlemesine görüşme yöntemi kullanılmıştır. Araştırmanın ikinci aşaması, zihinsel engelli çocuk ve annelerine sağlığı geliştirme modeline göre verilen uyku hijyeni eğitiminin uyku kalitesine etkisini belirlemek amacı ile yapılmıştır. Nicel aşamada ise ön test- son test kontrol gruplu yarı deneysel model kullanılmıştır. Deney grubuna, uyku düzenini ve sağlık davranışını iyileştirmek için Sağlığı Geliştirme Modeli'ne göre uyku hijyeni eğitimi verilmiştir. Veri toplamada anne ve çocuğun sosyodemografik veri formu, uyku kalitesini etkileyen engelleyici ve kolaylaştırıcı faktörlerleri belirlemeye yönelik görüşme formu, çocuk uyku alışkanlıkları anketi (ÇUAA), Pittsburg Uyku Kalitesi İndeksi (PUKİ) ve uyku sensörü cihazı kullanılmıştır. Veri analizi Statistical Package for Social Sciences 25 (SPSS) kullanılarak yapılmıştır. Elde edilen verilerin analizinde ki-kare testi, t testi, Mann U Whitney testi, Wilcoxon testi, Kruskal Wallis testi, pearson korelasyon analizi kullanılmıştır. Bulgular: Zihinsel engelli çocuk ve annelerin uyku kalitesini engelleyen ve kolaylaştıran faktörler fizyolojik, psikolojik ve çevresel faktörler olmak üzere üç ana tema olarak belirlenmiştir. Araştırmaya katılan deney ve kontrol grubunda olan çocuk ve annelerin kendi grupları içerisinde homojen grup olduğu, deney ve kontrolgruplarındaki zihinsel engelli çocuk eğitim öncesi ve sonrası uykuya ilişkin verilerinde ve puan ortalamaları arasında istatistiksel olarak anlamlı farklılık olduğu saptanmıştır (p<0,05). Deney grubundaki annelerin eğitim öncesi ve sonrası uykuya ilişkin verilerinde ve puan ortalamaları arasında istatistiksel olarak anlamlı farklılık olduğu saptanmıştır (p<0,05). Sonuç: Annelerin uyku kalitesini engelleyen alt temalar annenin ve çocuğun fizyolojik sağlığı, kolaylaştıran alt temalar ise çocuğun sağlığı ve çocuğun huzurlu olması, zihinsel engelli çocukların uyku kalitesini engelleyen alt temalar çocuğun fizyolojik sağlığı ve fiziksel ortam, kolaylaştıran alt temalar ise rutinlerinin sürdürülmesi ve fiziki ortam olarak belirlenmiştir. Uyku hijyeni eğitiminin zihinsel engelli çocuk ve annelerin düzenli uyku davranışlarını geliştirmeye yardımcı olduğu belirlenmiştir. Anahtar Kelimeler: Zihinsel engelli çocuk, anne, sağlığı geliştirme modeli, uyku hijyeni eğitimi, hemşirelik girişimi