Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Yüksek Lisans
Tezin Yürütüldüğü Kurum: İstanbul Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2023
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: SEDANUR İYİSAN
Danışman: Serap Ak
Özet:
Bu çalışmada, Güneş civarındaki evrimleşmiş yıldızlardan Galaksi model parametrelerinin tayin edilmesi hedeflenmiştir. Bu amaç doğrultusunda Gaia uydusunun erken üçüncü sürümüne (Gaia EDR3) ait veri tabanından Güneş merkezli 1 kpc'lik uzay hacmi içinde, rölatif paralaks hataları σϖ/ϖ ≤ 0.1 olan yaklaşık 42 milyon yıldız seçilmiştir. Yıldızlara ait fotometrik verilerin sönükleştirmeden arındırılmasında Galaksimize ait toz haritasından faydalanılmıştır. Yıldız örneğinin oluşturulmasında MG × (GBP-GRP)0 renk-parlaklık diyagramı üzerinde evrimleşmiş yıldızların bulunduğu bölge dikkate alınmış ve rölatif paralaks hatalarına σϖ/ϖ ≤ 0.02 sınırlaması getirilerek 710,186 yıldıza ulaşılmıştır. Örnekteki yıldızlar bulundukları Galaktik koordinatlara göre 36 alana bölünmüştür. Ayrıca mutlak parlaklıkları -1 MG 3.75 kadir aralığındaki evrimleşmiş yıldızlar beş mutlak parlaklık aralığına ayrılmıştır. Toplamda 180 alt gruptan oluşan örnek için yıldız yoğunluk profilleri oluşturulmuş ve bu profiller tek bileşenli Galaksi modeliyle çakıştırılmıştır. En iyi modelin belirlenmesinde en küçük 2 değeri dikkate alınmıştır. Elde edilen bulgular farklı Galaktik enlem kuşakları ve mutlak parlaklık aralıklarına göre analiz edilmiştir. Bu analizlerden yıldız alanları için hesaplanan uzay yoğunluklarının literatürde verilen değerler ile oldukça uyumlu olduğu belirlenirken, yükseklik ölçeklerinin mutlak parlaklıkla değiştiği tespit edilmiştir. Genel olarak parlak mutlak kadirler için küçük yükseklik ölçekleri hesaplanırken sönük mutlak kadirler için büyük yükseklik ölçekleri belirlenmiştir. Çalışmada hesaplanan uzay yoğunluklarının literatür ile uyumlu olması yükseklik ölçeklerinin parametre dejenerasyonuna uğramadığını göstermiştir. Bu durumun açıklamasında yıldız evrim modelleri kullanılmış ve parlak mutlak kadirdeki yıldızların erken tayf türünden, sönük mutlak kadirdeki yıldızların ise rölatif olarak orta tayf türündeki yıldızlar olduğunu göstermiştir.