Soğuk savaş sonrası dönemde NATO'nun harekât yeteneğinin dönüşümü

---

Tezin Türü: Doktora

Tezin Yürütüldüğü Kurum: İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Siyasal Bölümü, Türkiye

Tezin Onay Tarihi: 2021

Tezin Dili: Türkçe

Öğrenci: SEZAİ ÖZTÜRK

Danışman: Murat Metinsoy

Açık Arşiv Koleksiyonu: AVESİS Açık Erişim Koleksiyonu

Özet:

Soğuk Savaş sonrası dönemde güvenlik ve tehdit algısı çerçevesinde, NATO'nun harekât kabiliyetinin dönüştürülmesi, NATO'nun etkin olabilmesinin en önemli koşullarından biridir. Yeterli dönüşüm tedbirlerin alınması ve bunların sürdürülmesi önem arz etmektedir. Bu bağlamda ve gelişmeler ile tedbirlerin nedensonuç ilişkisine dayalı bir yaklaşım benimsenerek, NATO'nun Soğuk Savaş sonrası dönemdeki harekât kabiliyeti ve stratejik konseptler, NATO'nun harekât kabiliyetinin sorunları ve bunlara karşı alınan tedbirler neden-sonuç yaklaşımı ile tartışılmaktadır. Birinci bölümde konuyla ilgili teorik ve kavramsal çerçeve verildikten sonra, ikinci bölümde Soğuk Savaş sonrası NATO'nun yapısı, zirveleri ve Stratejik Konseptleri, NATO'nun savunma ittifakından güvenlik ittifakına dönüşüm süreci ve bu sürece ilişkin tedbirler incelenmektedir. Üçüncü bölüm, harekât yeteneğinin temel unsurlarının dönüştürülüp dönüştürülmediğini veya ne kadar dönüştürüldüğünü tartışmaktadır. Bu çalışmada, güvenlik, güç, harekât, harekât kabiliyeti dönüşümü ve komuta ve kuvvet yapılarındaki değişimlerin temel konseptleri analiz edilerek, “açıklayıcı” ve “sebep-sonuç araştırması” yöntemlerine dayanan “yorumlayıcı yaklaşım” ve uluslararası ilişkiler teorileri kullanılmaktadır. Özetle, bu çalışma NATO'nun harekât kabiliyetinin İttifakın kuruluşundan bu yana sürekli bir dönüşüm içinde olduğunu ve bu dönüşüm sürecinin değişen politik ve askeri koşullar ve teknolojilerde kaçınılmaz olduğunu öne sürmektedir. Bu tezin vurguladığı bir diğer nokta da NATO'nun, sadece siyasi bir oluşum olarak değil, aynı zamanda sürekli dönüşüm içinde kendine özgü iç dinamikleri olan, özerk ve yaşayan bir askeri ve teknik kompleks olarak da analiz edilmesi gerektiği gerçeğidir. Bu kapsamda tez, NATO’nun politik yönünden daha çok askeri yönüne odaklanmıştır.