Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Yüksek Lisans
Tezin Yürütüldüğü Kurum: İstanbul Üniversitesi, İlahiyat Fakültesi, Temel İslam Bilimleri Bölüm, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2020
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: Kadir Sekmen
Danışman: Seyit Ali Güşen
Özet:
Mevzûât literatürünün ilk eserlerinden birini telif eden Cûzekânî, eğitimine memleketi olan Hemedan’da başlamış, sonra döneminin ilim geleneği olduğu üzere Bağdat’ta tahsiline devam etmiştir. Birçok alanda eseri olduğu belirtilen Cûzekânî’nin en önemli eseri, kendisinden talep edilmesi üzerine kaleme aldığı el-Ebâtîl ve’l-menâkîr ve’s-sıhâh ve’l-meşâhîr’dir. Eseri farklı ve önemli kılan birçok durum bulunmaktadır. Bunların başlıcalarından biri de eserin yöntemidir. Nitekim müellif konu esaslı bir tertibe göre kaleme aldığı eserde, problemli gördüğü rivayetlerin uydurma olduğuna hükmederken bu rivayetlerin, çoğunluğu Sahîhayn’da bulunan itibar ettiği hadislere muârız olmalarını esas almaktadır. Müelliften önce de sahih hadislere muârazası sebebiyle problemli rivayetlerin uydurma olduğuna hükmedildiği bilinse de bu yöntemi eserinin temeline oturtan ilk kişi Cûzekânî’dir. O, butlânına hükmettiği rivayetlere itibar edilemeyeceği görüşünü kuvvetlendirmek için sened tenkitlerine de sıklıkla başvurmaktadır. Ancak Cûzekânî’nin bu yöntemi kullanarak bâtıl olduğuna hükmettiği rivayetler hakkındaki değerlendirilmeleri eleştirildiği gibi, onun “fî hilâfi zâlik” başlığı altında itibar ettiği rivayetlerin bazılarının muteber olmadığına dair tenkitlere maruz kaldığı da bilinmektedir. Cûzekânî’nin eserinin bu yöntemi ve yapılan eleştirilerin mâhiyetinin problemli görülen rivayetlerin sahih addedilen hadislere muârazası hususuna katkıda bulunacağı açıktır. Kendisine yapılan eleştirilere rağmen kendinden sonra mevzûât alanında kitap telif eden kişileri etkilediğinin bilinmesi söz konusu eseri daha cazip kılmaktadır.