Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Doktora
Tezin Yürütüldüğü Kurum: İstanbul Üniversitesi, İletişim Fakültesi, Gazetecilik Bölümü, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2021
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: Sema Sezgin
Danışman: Belkıs Ulusoy Nalcıoğlu
Özet:
Söylem, dilin anlamlandırması ve anlamlandırılanların toplum kültüründe neyi
temsil ettiğine dayanmaktadır. Bir toplumun sözlü, yazılı ve görsel söylem biçimleri,
özellikle o milletin kimlik, kültürel varoluş, varoluşun sürdürülebilirliği ve
paylaştıkları anlamları hakkında bize ipucu verir. Bir temsil sistemi olarak milliyetçilik
de geçmişten günümüze insanlar tarafından kendi kimliğini ve yaşadığı dünyayı
tanımlamada ve anlamlandırmada kullanılmaktadır.
“Milletler veya uluslar çağı” olarak isimlendirilen 19. yüzyıl her şeyden önce
asırlarca hakimiyet kurmuş imparatorlukların sonunu getiren ideolojik çeşitlenmelerin
kitlesel hareketleriyle karakterize edilirken aynı zamanda söylemini de oluşturmuştu.
Milliyetçilik, Batı’da toplumsal yapının şekillenmesinde büyük rol oynamıştır.
Osmanlı İmparatorluğu’nda ise 20. yüzyılın başında Balkan Savaşları, Türk milletinin
uyanışını canlandıracak milliyetçi bir hareketliliği ortaya çıkarmıştı.
Savaş, Türk milleti için toprak kaybından çok sosyo-bilişsel ve sosyo-psikolojik kolektif bir uyanış hareketi olarak belirmiştir. Böylece “Türk milliyetçiliği”
ülküsü olarak oluşan bu hareket, bir söylem biçimi de ortaya çıkarmıştır. Çalışmamızın
amacı Osmanlılık ideolojisi karşında gittikçe merkezi konuma yükselmeye başlayan
Türk milliyetçiliğinin söylem yapısının kendini hangi bağlamlar, temsiller, bilişsel
tutumlar ve söylemler üzerinden inşa ettiğini ve doğasında hangi kodları barındırdığını
bulmaya çalışmaktır.
Söylemsel alanın en iyi gösteri alanlarından biri de kamusal söylemin yer aldığı
basındır. Bu bağlamda çalışmamızda dönemin İkdam gazetesi (ılımlı muhalif), Tanin
gazetesi (hükümet yanlısı) ve Tasvir-i Efkâr (tarafsız/bağımsız) gazetesinde Türk
milliyetçiliği/Türkçülük konulu metinler belirlenerek Teun A. Van Dijk’ın sosyo-bilişsel yaklaşımıyla eleştirel söylem analizine tabi tutulmuştur. Türk milliyetçiliği
söyleminin belirlenen tarih aralığında Türkçe basında varlığı ile yapısının kendini
ii
hangi bağlamlar, temsiller, bilişsel tutumlar ve söylemler üzerinden inşa ettiği tespit
edilmiştir. Ayrıca söz konusu metinlerde Türk milliyetçiliğine gönderme yapan sözcük
ve sözcük öbekleri belirlenerek içerik analizi yönteminden frekans analizine tabii
tutulmuştur.