Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Yüksek Lisans
Tezin Yürütüldüğü Kurum: İstanbul Üniversitesi, Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, Türk Tarihi, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2015
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: AILI YIKEMU
Danışman: Ömer Kul
Özet:
HAMDULLAH MUHAMMED TARIM’IN “TÜRKİSTAN TARİHİ-TÜRKİSTAN 1931-1937 İNKILÂP TARİHİ” ADLI ESERİNİN TENKİTLİ TRANSKRİPSİYONU
Aili YIKEMU
İş bu çalışma ağırlıklı olarak Hoca Niyaz Hacı İnkılâbı ve İnkılâbın akıbeti hakkında detaylı bilgiler içermekte olup, bizzat dönemin olaylarının canlı şahidinin kalemine aittir. Her ne kadar başlık olarak “Türkistan Tarihi-Türkistan 1931-1937 İnkılâp Tarihi” denilse de müellif eserinde çok daha öncelerinden, yani 1912 Timur Halife isyanından başlayıp 1949 Komünist Çin istilasına kadar olan, Çin Guo-Min-Dang Hükümeti’nin Doğu Türkistan’da uyguladığı acımasız yönetimini anlatmaktadır. Eserde özellikle “Şincan Kralı” Yang Zeng-xin, takipçisi Jin Shu-ren ve Türkistan’ın 10 yıllık kâbusu Sheng Shi-cai dönemleri, teferruatlı bir şekilde, zamanın Uygur aydınlarından biri olan Hamdullah Muhammed Tarım tarafından, anlayabildiği ve görebildiği çerçevede tarihî ve coğrafî yönleriyle kaleme alınmıştır. Sheng Shi-cai’in görevden el çektirilerek Merkezî Çin’e dönmesinden sonra Doğu Türkistan’da kısa müddet de olsa gerçekleşen demokrasi, etnik hak arayışları, Türk Milliyetçilik hareketleri ve elde edilen sonuçlar, bu dönemde SSCB’nin destekleriyle ortaya çıkan komünist taraftarları ile milliyetçi-muhafazakâr taraftarları arasında yaşanan çekişmeler anlatılmaktadır. Çalışma hakkında yapılan araştırma ve karşılaştırmalar sonucu eserde verilen bilgilerin yüksek oranda diğer kaynaklarla örtüştüğü, hatta diğer kaynaklarda pek fazla anlatılmayan bazı detayların bu eserde bulunulduğu tespit edilmiştir. Çalışma ile ortaya çıkarılan kıymeti yüksek bilgilerin bu denli teferruatlı bir şekilde ortaya konulması, dahası bir Uygur Türkü müellif tarafından içerisine duygularını karıştırmaksızın eserin kaleme alınması, dönemin gerçek tarihinin ortaya çıkarılmasında büyük bir önem arz ettiğinin kanaatindeyiz.
Anahtar Kelimeler: Doğu Türkistan, Hoca Niyaz Hacı,
Jin Shu-ren, Sheng Shi-cai, Üç Efendiler, Kâşgar, Gulca